دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی
2322-147X
2981-0299
5
9
2017
05
22
نقش نشانگر های رسوب شناختی و ژئوشیمیایی در شناسایی شرایط اکسیداسیون-احیا در بخش جنوبی حوضه خزر جنوبی
1
20
FA
رضا
بهبهانی
مدیریت زمینشناسی دریایی، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران
rezabehbahani30@yahoo.com
غلامرضا
حسین یار
مدیریت زمینشناسی دریایی، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران
hosseinyar@gsi.ir
افشین
کریم خانی
مدیریت زمینشناسی دریایی، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران
حسن
محسنی
0000-0002-8173-4190
گروه زمینشناسی، دانشگاه بوعلیسینا، همدان
mohseni@basu.ac.ir
زهره
آتش مرد
شرکت مهندسین مشاور ژئوتکنیک زمینکاوان جنوب، تهران
zatashmard@yahoo.com
10.22084/psj.2017.13030.1134
یک روش تحلیلی شاخص (نشانگرهای ژئوشیمیایی (کربن آلی کل و میزان فلزات کمیاب حـساس به شرایـط اکسـیداسیون-احیا) و نشانگرهای رسوبشناختی) برای شناخت شرایط اکسیداسیون-احیا در بخش جنوبی حوضه خزر جنوبی مورد استفاده قرار گرفته است. بر پایه بررسیهای رسوبشناختی، رسوبات گلپشتیبان در بخشهای دور از منشا سکوی قاره فراوان هستند، درحالیکه تناوبی از دبریتها و رسوبات پلاژیک-همیپلاژیک، بافتهای مهم در شیب و بخشهای نزدیک به منشا دشت حوضه هستند. چندین پارامتر (مانند اکسیژن محلول زیرین، کربن آلی کل، محتوی زیستی، پلتهای مدفوعی و فلزات کمیاب) پیشنهاد میدهند که این رسوبات در محیطهایی با شرایط متفاوت اکسیداسیون-احیا نهشته شدهاند: 1- محیطهای سکو و شیب قاره (رسوبات با شرایط اکسیدان) و 2- محیطهای دشت حوضه و حوضههای درونشیبی (رسوبات با شرایط کم اکسیژن). یافتههای حاصل از این پژوهش نشان میدهد که رسوبات دشت حوضه و حوضههای درونشیبی در زون کمینه اکسیژن بر جای گذاشته شدهاند. رسوبات کم اکسیژن دارای مقادیر بیشتری از فلزات کمیاب (وانادیم، روی، کروم، مس و نیکل)، کربن آلی کل، پلوئیدهای گلی و شامل مواد آلی نوع II هستند، درحالیکه رسوبات اکسیدان مقادیر بیشتری از موجودات ساکن در بین رسوبات (مانند استراکودا و گاستروپودا)، پلتهای مدفوعی و مواد آلی نوع III و مخلوط II/III را دارند. مواد آلی نوع III نشاندهنده آورد مواد آلی با منشا قارهای (خشکیزی) به رسوبات سکو و شیب قاره میباشد. میزان حفظشدگی ضعیف مواد آلی و زیستآشفتگی از تجمع مواد آلی در رسوبات اکسیدان پیشگیری میکند. این پژوهش نـشان مـیدهـد که مـیزان حفظشدگی مواد آلی در بخش جنوبی حوضه خزر جنوبی بوسیله چندین پارامتر مانند اکسیژن محلول زیرین، نوع مواد آلی و محتوی زیستی کنترل میشود.
رسوبات کم اکسیژن,منطقه کمینه اکسیژن,مغزههای رسوبی,فلزات کمیاب حساس به شرایط اکسیداسیون-احیا,حوضه خزر جنوبی
https://psj.basu.ac.ir/article_1870.html
https://psj.basu.ac.ir/article_1870_e8d9a1fecb0345dfd58874a53abff279.pdf
دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی
2322-147X
2981-0299
5
9
2017
05
22
ریزرخساره ها، محیط رسوبی و دیاژنز سازند ایلام در یکی از میدان های نفتی دشت آبادان
21
39
FA
الهام
اسدی مهماندوستی
0000-0002-8921-0113
دانشکده علومزمین، دانشگاه خوارزمی، تهران
e.asadi@khu.ac.ir
سهیلا
عبدالملکی
دانشکده علومزمین، دانشگاه خوارزمی، تهران
هرمز
قلاوند
وزارت نفت، خیابان رودسر، ساختمان مرکزی وزارت، بخش مشاورین
10.22084/psj.2017.1871
سازند ایلام به سن کنیاسین- سانتونین یکی از سنگ مخزنهای نفتی در حوضه زاگرس به شمار میآید، که بهطور غالب از سنگهای کربناته تشکیل شده است. در این پژوهش سازند ایلام در سه برش زیرسطحی در مجموع با ستبرای 274 متر در یکی از میدانهای نفتی جنوب باختری ایران مورد بررسی قرار گرفت. لیتولوژی این سازند در چاههای مورد مطالعه از سنگآهک با میان لایههایی از شیل و سنگ آهکرسی تشکیل شده است. مطالعات رسوبشناسی و بررسیهای رخسارهای 230 برش نازک تهیه شده از خردهسنگهای حفاری منجر به شناسایی 11 ریزرخساره و یک پتروفاسیس شیلی در 3 کمربند رخسارهای شد. این ریزرخسارهها در کمربندهای رخسارهای لاگون، سد و دریایی باز نهشته شدهاند. با توجه به ریزرخسارههای شناسایی شده و مقایسه آنها با نهشتههای کربناته همانند در نقاط دیگر، نبود ساختارهای ریفی و رخسارههای ریزشی و لغزشی، محیط رسوبی این توالی کربناته رمپ هموکلینال شناخته شد که مشتمل بر رمپ بیرونی، میانی و داخلی است. مهمترین فرآیندهای دیاژنزی سازند ایلام در میدان نفتی مورد بررسی، آشفتگی زیستی، میکرایتی شدن، سیمانی شدن، انحلال و تخلخل، دولومیتی شدن، استیلولیتی شدن، پیریتی شدن و شکستگیها است. مهمترین سیمانهای دیده شده در این سازند سیمان همبعد، سیماندروزی، سیمان بلوکی، سیمان هممحور و پرکننده رگه است که در سه محیط دیاژنزی دریایی، جوی و دفنی تشکیل شدهاند.
زاگرس,سازند ایلام,کرتاسه بالایی,محیط رسوبی,دیاژنز
https://psj.basu.ac.ir/article_1871.html
https://psj.basu.ac.ir/article_1871_5677254cc1e2c2bda91e14e7c5fef8f3.pdf
دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی
2322-147X
2981-0299
5
9
2017
05
22
رخساره ها و فرآیندهای دیاژنزی و تاثیر آن ها بر توزیع ویژگی های پتروفیزیکی و کیفیت مخزنی سازند آسماری در میدان نفتی گچساران
40
57
FA
مهدی
فرشی
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد
farshimehdi@yahoo.com
رضا
موسوی حرمی
0000-0002-9788-9237
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد
moussavi@um.ac.ir
اسداله
محبوبی
0000-0002-1752-5933
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد
mahboubi@um.ac.ir
محمد
خانه باد
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد
mkhanehbad@um.ac.ir
10.22084/psj.2017.13230.1136
سازند آسماری در میدان نفتی گچساران از تنوع سنگشناسی کمی برخوردار است به گونهای که در بخـشهای پایین سنگآهک و در بخشهای بالایی مخزن عمدتا از دولومیت تشکیل شده است. هدف از این پژوهش شناسایی رخسارهها، محیطرسوبی، فرآیندهای دیاژنتیکی و تاثیر آنها بر کیفیت مخزنی این سازند است. براین پایه، بررسی میکروسکپی شمار 478 برش نازک تهیه شده از مغزه منجر به شناسایی 11 رخساره شد که در سه کمربند رمپ درونی (پهنه کشندی، لاگون و سد)، میانی و بیرونی برجای گذاشته شده است. در این پژوهش فرایندهای دیاژنزی میکرایتیشدن، آشفتگی زیستی، نوریختی، فشردگی، انحلال، سیمانی شدن و جانشینی نیز شناسایی شد. برای بررسی ویژگیهای مخزنی از کارکرد فرایندهای دیاژنزی و رسوبشناسی بر چگونگی توزیع دادههای تخلخل و تراوایی استفاده شد. برپایه آن، دولستون با تخلخل حفرهای- میانبلوری، وکستون/ دولووکستون با تخلخل حفرهای- کانالی و پکستونهای دانهپشتیبان متخلخل بهترین رخسارههای مخزنی در قیاس با دیگر رخسارهها در سازند آسماری شناخته شد.
کلید واژه ها: سازند آسماری,میدان نفتی گچساران,محیط رسوبی,دیاژنز,کیفیت مخزنی
https://psj.basu.ac.ir/article_1872.html
https://psj.basu.ac.ir/article_1872_d94f567607b2ac075be340477cf5e24b.pdf
دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی
2322-147X
2981-0299
5
9
2017
05
22
کانی شناسی، ژئوشیمی و شرایط تشکیل پلاسرهای سرشار از تیتان در کانسار خانیک ارومیه، استان آذربایجان غربی
58
73
FA
یوسف
رحیم سوری
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه ارومیه، ارومیه
rahimsouri@yahoo.com
صمد
علیپور
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه ارومیه، ارومیه
alipour_samad@yahoo.com
بهناز
حسین زاده
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه ارومیه، ارومیه
hossienzade_b@yahoo.com
10.22084/psj.2017.12294.1127
کانسار تیتانیوم خانیک در 82 کیلومتری شمالباختری شهر ارومیه و در انتهای شمال باختری پهنه سنندج- سیرجان واقع شده است. این کانسار بخشی از توده آذرین نفوذی مافیک- اولترامافیک موسوم به مجموعه غازان بوده که متشکل از دو تیپ کانیسازی ایلمنیت ماگمایی و رسوبی نوع پلاسر رودخانهای-آبرفتی میباشد. کانیشناسی بخش پلاسری شامل کانیهای اصلی ایلمنیت، مگنتیت، هماتیت، آلبیت، هورنبلند و کانیهای فرعی اوژیت، کلینوزوئیزیت، اکتینولیت، گوتیت، مونتموریلونیت و به مقدار ناچیز فورستریت است. بررسیهای میکروسکوپی نمونههای بخش پلاسری نشان میدهد ایلمنیت به شکل دانهای مجزا و همچنین تیغهای درون مگنتیت حضور دارد. ترکیب شیمیایی نمونههای پلاسری منطقه مورد بررسی در نمودار Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub>/TiO<sub>2</sub> در برابر SiO<sub>2</sub> و نمودار (Hf/Yb)×10 در برابر La/Th نشان میدهد که سنگ خاستگاه (پروتولیت) رسوبات پلاسری خانیک، سنگهای آذرین مافیک (بازیک) میباشند. الگوی توزیع REEs بهنجار شده به کندریت نیز تفریق کم LREEs از HREEs همراه با آنومالیهای کم و منفی Eu را نشان میدهد که نشانگر ترکیب مافیک سنگ خاستگاه رسوبات پلاسری است. شاخصهای Ni/Co، Cu/Zn و U/Th نشانگر محیط اکسیدی برای تشکیل این ذخیره بوده و شاخص شیمیایی هوازدگی (CIW') نیز دلالت بر شدت بالای فرایندهای هوازدگی در طی تکوین رسوبات پلاسری منطقه مورد بررسی دارد.
تیتانیم,تیتانیوم,ذخایر پلاسر,ایلمنیت,شاخص شیمیایی هوازدگی,خانیک,ارومیه
https://psj.basu.ac.ir/article_1873.html
https://psj.basu.ac.ir/article_1873_9d57506bc35bff7cc3868f26b65dc1ab.pdf
دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی
2322-147X
2981-0299
5
9
2017
05
22
رخساره های توفانی در بخش آغازین سازند نیور (سیلورین پایینی) در جنوب غرب کاشمر
74
85
FA
الناز
خزاعی
دانشکده علوم، گروه زمینشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
elinazkhazai@gmail.com
محمد حسین
محمودی قرائی
0000-0002-2477-3679
دانشکده علوم، گروه زمینشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
mhmgharaie@um.ac.ir
اسداله
محبوبی
0000-0002-1752-5933
دانشکده علوم، گروه زمین شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
mahboubi@um.ac.ir
جعفر
طاهری
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی واحد مشهد
taheritorshizi@yahoo.com
10.22084/psj.2017.13269.1139
بخش زیرین سازند نیور واقع در کوه بوغو در جنوب غرب کاشمر و در زون ایران مرکزی، از 200 متر شیل، سنگآهک و ماسهسنگ تشکیل شده است. بررسیهای میکروسکوپی و میدانی منجر به شناسایی ویژگیهای بافت، ساخت (فیزیکی و بیولوژیکی) و ترکیب مرتبط با جریانات توفانی در بخشهای آغازین بخش زیرین سازند نیور شده است. از جمله این شواهد میتوان به چینهبندی مورب پشتهای، کنگلومرا با دانهها اینتراکلست با سطح زیرین فرسایشی و دانهبندی تدریجی اشاره کرد. بر پایه این ویژگیهای رسوبی و توالی عمودی رخسارهها مدل رسوبی نهشتههای توفانی نزدیک به خاستگاه برای رخسارههای مورد بررسی پیشنهاد شد. با توجه به جایگاه ایران مرکزی در طی اردویسین و سیلورین که در عرضهای جغرافیای دیرینه نزدیک 30 درجه جنوبی واقع بوده است، توفانهای استوایی توانستهاند این مناطق را زیر تاثیر قرار دهند. این نهشتهها در یک محیط رمپ در خرده صفحه ایران مرکزی واقع در شمال گندوانا تشکیل شدهاند. شناسایی رخسارههای توفانی در رسوبات سیلورین در شمال بلوک طبس افزون بر جغرافیای دیرینه میتواند در رابطه با شرایط آب و هوای دیرینه نیز دارای اهمیت باشد. به طوریکه گرمشدگی اوایل سیلورین باعث ایجاد توفانهای سیکلونی در اقیانوسها و بر جا گذاشتن نهشتههای توفانی شده است.
امواج توفانی,نهشته توفانی,سازند نیور,خرده صفحه ایران,سیلورین
https://psj.basu.ac.ir/article_1874.html
https://psj.basu.ac.ir/article_1874_44fd17032570bec5398606b72ad037a1.pdf
دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی
2322-147X
2981-0299
5
9
2017
05
22
بررسی واحدهای جریانی و رخساره های الکتریکی در سازند میشریف (بخش بالایی سازند سروک) و برآورد ستبرای زون مخزنی در میدان های نفتی سیری (خلیج فارس)
86
98
FA
رعنا
جدیری اقایی
دانشکده زمینشناسی، دانشگاه تهران، تهران
jodeyri_rana@yahoo.com
حسین
رحیم پور بناب
دانشکده زمینشناسی، دانشگاه تهران، تهران
hrahimpor@gmail.com
وحید
توکلی
0000-0002-4182-9259
دانشکده زمینشناسی، دانشگاه تهران، تهران
vtavakoli@ut.ac.ir
رحیم
کدخدایی ایلخچی
دانشکده زمینشناسی، دانشگاه تهران، تهران
rahimkakhodaee2005@yahoo.com
محمدرضا
یوسف پور
شرکت نفت فلات قاره، تهران
rezaiooc@yahoo.com
10.22084/psj.2017.12267.1126
بخش بالایی سازند سروک یکی از مخازن مهم هیدروکربن در خاورمیانه و خلیجفارس است. این بخش همارز سازند میشریف (با سن سنومانین میانی) در خلیجفارس و کشورهای همسایه میباشد. در این پژوهش با آزمودن مجـموعهای از دادههـای لاگ چاهپیمایی و خوشهبندی آنها بر پایه اصول آماری و ریاضی، رخسارههای الکتریکی مخزن (EF.1, EF.2, EF.3, EF.4) برای سازند میشریف در سه چاه از میدانهای سیری خلیج فارس شناسایی شدند. سپس با بهرهگیری از دادههای تخلخل و تراوایی مغزه و روش شاخص زون جریانی (FZI)، واحدهای جریانی (A,B,C,D) مشخص شدند. با تلفیق نتایج این دو روش، ستبرای زون مخرنی برای میدان های سیری اسفند، سیری دنا و سیری سیوند به ترتیب 5/0±62 متر، 5/0±91 متر و 5/0±39 متر شناسایی گردید. در پایان با بهرهگیری از فاکتور آب اشباعشدگی، ستبرای ستون هیدروکربنی در میدان سیری اسفند 5/34 متر، میدان سیری دنا 5/8 متر و برای میدان سیری سیوند 5/39 متر محاسبه شد. بر این پایه، در فاصله میان میدان سیری اسفند تا دنا، ستبرای ستون هیدروکربن کاهش یافته و در فاصله میان میدان سیری دنا و سیوند ستبرای ستون هیدروکربن افزایش مییابد.
سازند میشریف,شاخص زون جریانی,رخساره الکتریکی,کیفیت مخزنی,آب اشباعشدگی
https://psj.basu.ac.ir/article_1875.html
https://psj.basu.ac.ir/article_1875_1702451d0686f1292f4a7379ff557c8b.pdf
دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی
2322-147X
2981-0299
5
9
2017
05
22
برآورد و واکاوی رواناب و انتقال رسوب و تاثیر آن بر سیستم رسوبی رودخانه های الموت و شاهرود (شمال استان قزوین)
99
115
FA
عفت
پاسبان
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلیسینا، همدان
effat_paseban@yahoo.com
سعید
خدابخش
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلیسینا، همدان
skhodabakhsh@yahoo.com
محمدرضا
غریبرضا
سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، تهران
مهری
ملکی
گروه زمینشناسی، دانشگاه پیام نور قزوین
بهروز
رفیعی
0000-0002-5384-7462
گروه زمینشناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلیسینا، همدان
behrouzrafiei@yahoo.com
10.22084/psj.2017.1958
انتقال رسوب از قارهها به اقیانوسها و دریاها، یکی از مهمترین فرآیندهای مرتبط با تثبیت حاشیه رودخانه، تشکیل خاک، چرخه بیوشیمیایی عناصر، تکامل پوسته و بسیاری از فرآیندهای مرتبط با زمین است. حوضهی آبریز رودخانه شاهرود، بخشی از حوضه آبریز دریای خزر است که در شمال استان قزوین واقع شده است؛ سرشاخههای اصلی این رودخانه، دو رودخانههای دایمی الموترود و طالقانرود هستند؛ این حوضه، از نظر ساختار زمینشناسی جزء زون البرز جنوبی- مرکزی بوده و بیشتر از واحدهای آتشفشانی ائوسن و سنگهای آواری میوسن تشکیل شده است. هدف از این پژوهش، برآورد رواناب و رسوب حوضه آبریز مورد مطالعه است. به این منظور، از نتایج آبسنجی، رسوبسنجی، دانه سنجی و ترکیب کانی شناسی بار رسوبی در سال آبی 93-1392 استفاده شد. بررسی نوسانات دورهای دبی جریان نشان داد که رودخانه شاهرود دارای رژیم غالب سیلابی است. همچنین، نتایج نشان داد که مهمترین عوامل موثر بر تغییرات دبی جریان و بار رسوبی، ورود شاخههای فرعی و ویژگیهای سنگشناسی حوضه است. این پژوهش برای اولین بار نشان داد که بیش از 99 درصد بار رسوبی رودخانه را بار معلق تشکیل داده و بخش عمدهی آن در اندازه سیلت است. ترکیب بخش سیلتی و رسی بار معلق نسبتا مشابه (کوارتز، کلسیت، فلدسپات، مسکویت/کائولینیت) است. بار بستر بیشتر از خردهسنگهای ولکانیکی و کربناته تشکیل شده است. فرایند غالب در بالادست رودخانه (الموت) فرسایش و در میانرود و پایین دست حمل/رسوبگذاری میباشد.
رودخانه شاهرود,الموت رود,طالقان رود,دبی جریان,آب سنجی,رسوب سنجی
https://psj.basu.ac.ir/article_1958.html
https://psj.basu.ac.ir/article_1958_279bc1d5dc0e411c856cae75a536f790.pdf