رخساره‌های رسوبی و رخساره‌های رادار دون‌های ساحلی شرق بابلسر (جنوب دریای خزر)

خدابخش, سعید; باقری, حسین; مهدی‌نسب سماکوش, علی

رخساره‌های رسوبی و رخساره‌های رادار دون‌های ساحلی شرق بابلسر (جنوب دریای خزر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

² مربی پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی

³ کارشناس ارشد رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی رسوبی

چکیده

در این پژوهش چهار تپه ماسهای در شرق بابلسر بررسی شدهاند. این تپهها جزء تپههای ماسهای سهمی شکل (پارابولیک) از نوع هلالی میباشند. بافت رسوبات، ماسهای و ماسه با کمی گراول است؛ این رسوبات دارای جورشدگی متوسط، کجشدگی مثبت و از نظر کشیدگی لپتوکورتیک هستند. از نظر ترکیب پتروگرافی بیش از 60% نمونهها از خردههای سنگی (عمدتا دگرگونی و آذرین) تشکیل شدهاند. سه رخساره رسوبی A، B1 و B2 شناسایی شده است؛ ویژگیهای دو رخسارهA و B2 نمایانگر رسوبگذاری خارج از آب (تپهها و پهنه ساحلی) و رخساره B1 بیانگر رسوبگذاری کمژرفای ساحلی (منصقه سواش) است. نتایج سنسنجی از بخشهای میانی و پایینی تپهها نمایانگر سن 14 تا 25 هزار سال میباشد؛ بر این اساس بیشینه و کمینه سرعت رسوبگذاری به ترتیب 15/0 و 02/0 میلیمتر در سال تخمین زده شده است. بررسی نیمرخهای رادار نفوذ کننده زمین نمایانگر چهار رخساره رادار است؛ ویژگیهای آنها نمایانگر تشکیل در بخشهای جلویی و پرشدگی درون فرورفتگیهای تپه ساحلی و منطقه سواش است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sedimentary facies and radar facies of coastal sand dunes, east of Babolsar ( Southern Caspian Sea)

نویسندگان [English]

S. Khodabakhsh ¹
H. Bagheri2 Bagheri ²
A. Mehdi-Nasab Samakoosh ³

چکیده [English]

In this study, four sand dunes, in the East of Babolsar were studied. These dunes are of lunar parabolic type. Their sediment textures are sand and sand with little gravel;.these sediments are moderately sorted, leptokurtic and have positive skewness. More than 60 percent of these deposits are composed of metamorphic and igneous rock fragments. Three sedimentary facies (i.e. A, B1 and B2) were recognized; facies A and B2 show charactertistics of coastal plains and sand dunes; facies B1 were deposited in a swash zone. The age of the middle and lower part of the studied dunes varies from 14 to 25 ka; indicating the minimum and maximum depositional rate of 0.15 and 0.2 mm/y, respectively. Four Radar Facies were recognized; their characteristics are indicative of dune foreslope, cut and trough fill and swash zone.

کلیدواژه‌ها [English]

Sedimentary facies
Rada facies
Coastal dune
Babolsar

مراجع

منابع

[1] اداره کل هواشناسی استان مازندران (1390) دادههای هواشناسی ایستگاه بابلسر از سالهای 2005 تا 2011.

[2] امینی، آ (1391) رسوبشناسی و ژئوشیمی رسوبات هولوسن خلیج گرگان در جنوبشرق خزر، پایاننامه مقطع دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد،281 ص.

[3] پالوسکا، آ و دگنز، ا (1991، ترجمه: شهرابی، م، 1371 ) زمینشناسی کواترنر کرانههای دریای خزر. انتشارات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، 113 ص.

[4] جهانبخش، س، هادیانی، ا، رضایی، م (2010) مدلسازی تغییر اقلیم در استان مازندران، مجموعه مقالات چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، 13 ص.

[5] حاجیبابایی، ن.، آزرم سا، ع (1382) ارزیابی مدل‌های پیشبینی امواج ناشی از باد و ارائه مدل مناسب برای سواحل شهرستان بابلسر، مجله علوم دریایی ایران، دوره 3، شماره 2، 18 ص.

[6] خسرو تهرانی، خ (1389) چینهشناسی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 568 ص.

[7] خوشروان، ه (1388) بررسی تغییرات مورفودینامیکی خزر در اثر فعالیتهای انسانی، مجموعه مـقالات کنفرانس بینالمللی بنیاد سواحل مدیترانه، روسیه.

[8] دانشور، ش (1380) بررسی نقش مینرالهای رسی در پاکسازی محیطهای آبی آغشته به عناصر سنـگین. پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال. دانشکده علوم و فنون دریایی.

[9] درویشزاده، ع (1385) زمینشناسی ایران، انتشارات امیرکبیر تهران، 434 ص

[10] سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1382) فرهنگ جغرافیایی رودهای کشور، حوضه آبریز دریای خزر.

[11] عزیزی، ق (1383) تغییر اقلیم، نشر قومس.

[12] فرجزاده، ر.، فیاضی، ف.، نخعی، م.، صمدی، ل.، رضایی، خ (1389) تمایز رسوبات زیرسطحی و حدود نفوذ آب شور دریای خزر با استفاده از مطالعات رسوبشناسی و توموگرافی مقاومت الکتریکی، چهاردهمین همایش انجمن زمینشناسی ایران، دانشگاه ارومیه.

[13] قانقرمه، ع (1387) مطالعه نوسانات سطح تراز آب دریای خزر، مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر، گزارش سالیانه، ( سال آبی 1386-1387).

[14] کرمیخانیکی، ع (1383) سواحل ایران، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، 411 ص.

[15] لاهیجانی، ح (1381) گزارش نهایی طرح تحقیقات رسوبشناسی و کانیشناسی خلیج گرگان، موسسه ملی اقیانوسشناسی، 64 ص.

[16] معتمد، ا (1376) رسوبشناسی، انتشارات دانشگاه تهران، 451 ص.

[17] موسویحرمی، ر (1386) رسوبشناسی، انتشارات آستان قدس رضوی، 474 ص.

[18] Amini, A., Moussavi- Harami, R., Lahijani, H., Mahboubi, A (2012) Sedimentological and Geomorghological Factor in Formation of Coastal Dune and Nebka in Miankaleh Coastal Barrier System (Southeast of Caspian Sea, North Iran), The Association of Korean Socities, P.P 139- 152.

[19] Arpe, K., Leroy, S. A. G (2007) The Caspian Sea level forced by the atmospheric circulation, as observed and modelled, Quaternary International. Vol, 173-174. 144-152.

[20] Berger, G.W (1995) Progress in Luminescence dating methods for Quaternary sediments, In: Rutter, N.W. and Catto, N.R. (Eds.), Dating methods for Quaternary sediments, Geological Assoc. Canada, Geotext2, 81-104.

[21] Bristow C. S., Bailey S. D.,Lancaster N (2000) The sedimentary structure of linear sand dunes. Nature 406:56–59.

[22] Bristow C. S., Chroston P. N., Bailey S. D (2000)The structure and development of foredunes on a locally prograding coast: Insights from ground penetrating radar surveys, Norfolk, England. Sedimentology 47:923–944

[23] Clifton, H.E., Hunter, R.E. and Phillips, R.L (1971) Depositional structures and processes in the non-barred, high energy nearshore. J. Sed. Pet. 41, 651-670.

[24] Davis, R, A., Clifton, H (1987) Sea Level Change and the Preservation potential of wave dominated and tide dominated coastal sequence, SEPM, P.P 167- 178.

[25] Einsell, G (1992) Sedimentary basins, evolution, facies and sediment budget, Springer Verlag, 628p.

[26] Federov, P.V (1995) Modern geology of the Caspian Sea. Russian Academy of Science Bull. 65, 622-625.

[27] Fisher, W.L. and Brow, L.F (1983) Late Neogene-Quaternary seismic stratigraphy of the Ulleung Basin, East Sea (Sea of Japan), Marine Geology, 146, 205-224.

[28] Glushko, T (1996) Features of Landscape Structures of the Coastal Dunes of the East Caspian Sea, Landscape and Urban Planning, vol.34,p.p 183−188.

[29] Haggeman, SJ (2003) Paleoenvironmental Significance of Celleporaria(Bryozoa) from odern and Tertiary Cool-water Carbonates of Southern Australia, PALAIOS, V. 18, p. 510–527.

[30] Hutt, G.I and Raukas, A (1995) Thermoluminescence dating of sediments, In: Rutter, N.W. and Catto, N.R. (Eds.), Dating methods for Quaternary sediments, Geological Assoc. Canada, Geotext2, 73-79.

[31] Jol, H. M., D. G. Smith & R. A. Meyers (1996) Digital Ground Penetrating Radar (GPR): an improved and effective geophysical tool forstudying modern coastal barrier (examples for the Atlantic, Gulf and Pacific coasts, USA). Journal of Coastal Research, 729: 960–968.

[32] Kakroodi, A. A., Kroonenberg, S. B., Hoogendoorn, R. M., Mohammd Khani, H., Yamani, M.,Ghassemi, M. R., Lahijani, H. A. K (2012) Rapid Holocene sea level changes along the IranianCaspian coast, Quaternary International 263, 93-103.

[33] Knapp, C.C (2009) Apsheron Allochton: evidence for South Caspian seafloor deformation in response to climatically driven hydrate dissociation, 54^th Annual Reports on Researche, Rep. AC8.

[34] Koorenenberg, s,. Storms, J., Kasimov, N (2000) A Full Sea Level Cycle in 65 Years: Barreir Dynamics Along Caspian Shores, Sedimentary Geology, Vol. 134, p.p 257- 274.

[35] Lahijani, H. A. K., Rahimpour-Bonab, H., Tavakoli, V., Hosseindoost, M (2009) Evidence for Late Holocene high-stands in Central Gilān–East Mazanderan, South Caspian coast, Iran. Quaternary International 197, 55–71.

[36] Lancaster, N (1989) The dynamics of star dunes: an example from Gran Desierto of Mexico, Sedimentology, 39, 631-644.

[37] Leeder, M (2001) Sedimentology and sedimentary basins, from turbulence to tectonics, Blackwel Science.

[38] Martinez, M.L. & Psuty, N.P (2008) Coastal Dunes: Ecology and Conservation. Springer, Berlin, p.p 386.

[39] McKee, E (1979) Sedimentary Structures in Dunes, A Study of Global Sand Seas. United States Geological Survey, Washington D.C., p.p 429.

[40] Mitchum, R.M., Jr (1977) Seismic stratigraphy and global changes of sea level, part 11: Glossary of terms used in seismic stratigraphy. In: C.E. Payton (Editor), Seismic Stratigraphy Applications to Hydrocarbon Exploration: Am. Assoc. Pet. Geol. Mem., 26: 205-212.

[41] Neal, A (2004) Ground-penetrating radar and its use in sedimentology: principles, problems and progress. Earth-Science Reviews, 66: 261–330.

[42] Pye, k. Tsoar, H (2009) Aeolian Sand and Sand Dunes, Springer, p.p 465.

[43] Reading, H.G. (1986) Seismic environments and facies, Blackwell Publ.

[44] Rezaeian., M (2008) Coupled Tectonics, Erosin and Climate in the Alborz Montains, Iran, PhD thesis, University of Cambridge, p.p 219.

[45] Rychagov GI. Leont’yev OK, Kaplin (1976) New evidence on Quaternaryhistory of the Caspian Sea. In: Kaplin PA, Ed. Kompleksnye isseledovaniya Kaspiiskogo morya (Complex studies of the CaspianSea), Moscow: Moscow University Press; pp. 49-63.

[46] Siever, R (1988) Sand, Freeman and Company, 237p.

[47] Sorenson, R.M., R.N. Weisman, and G.P. Lennon (1984) Control of Erosion, Inundation and Salinity Intrusion Caused by Sea Level Rise.” Greenhouse Effect and Sea Level Rise. M.C. Barth and J.G. Titus, eds. Van Nostrand Reinhold Company, Inc., New York. pp 179-214.

[48] Svitoch, A.A (2007) About the nature of the Khvalynian transgression of the Caspian Sea. Oceanology 47 (2), 304-311

[49] Van Dam, R. L., and W. Schlager (2000) Identifying causes of ground-penetrating radar reflections using time-domain reflectometry and sedimentological analyses: Sedimentology, 47, 435–449