ارزیابی توان هیدروکربن‌زایی سازند پابده در جنوب باختری استان کرمانشاه (شهرستان گیلان‌غرب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

2 کارشناس‌ارشد رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی رسوبی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

3 پژوهشکده علوم زمین، پژوهشگاه صنعت نفت، تهران

چکیده

سازند پابده به سن پالئوسن پسین تا اولیگوسن پیشین در حوضه رسوبی زاگرس نهشته شده است. بخش قابل­توجهی از توالی این سازند در شهرستان گیلان­غرب را رخساره­های ریز دانه شیلی (با رنگ خاکستری تیره و ارغوانی) تشکیل می­دهد. از آنجا که این رخساره­ها در محیط رسوبی حاشیه­های قاره­ای تا ژرف انباشته شده­اند، احتمال وجود مقدار قابل­ملاحظه­ای ماده آلی در آن وجود دارد. به منظور ارزیابی توان هیدروکربور­زایی و ژئوشیمی آلی سازند پابده در منطقه غرب کرمانشاه (شهرستان گیلان­غرب) در یک برش سطحی در پیرامون روستای سرحال شیرزادی مورد بررسی قرار گرفت و از لایه­های شیلی نمونه­برداری انجام شد. تعداد 12 نمونه ‌ به وسیله دستگاه پیرولیز راک­ایول 3 مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به مقدار میانگین کل کربن آلی (2/1 %) پتانسیل هیدروکربن­زایی سازند پابده در این منطقه ضعیف می­باشد. داده­ها بیانگر آن است که تلفیقی از کروژن­های نوع I، II و III در این نمونه­ها وجود دارند اما کـروژن نوع II فراوانی بیش­تری دارد. به نظر می­رسد علت اصلی فراوانی این نوع کروژن در سازند پابده ناشی از چیرگی رخساره­های دریایی تشکیل­دهنده این سازند می­باشد. بیش­تر نمونه­های سازند پابده از نظر RO در محدوده 5/0 تا 35/1 قرار دارند که بیانگر ورود سازند پابده در این منطقه به پنجره نفتی می­باشد. جایگاه این نمونه‌ها در نمودار شاخص هیدروژن (HI) به Tmax)) نشان می­دهد که سازند پابده به عنوان سنگ­های منشأ احتمالی با رسیدن به مرحله کاتاژنز (Tmax بالاتر از 435 درجه سانتی­گراد) توانسته­اند مسیر بلوغ حرارتی را طی نمایند. با توجه به شاخص تولید (PI) نمونه‌های سازند پابده، Tmax به دست آمده رسیدگی واقعی این سازند را نشان نمی‌دهد. مقدار Tmax و PI بدست آمده از داده­های راک­ایول نشان­دهنده این است که فقط یکی از نمونه­ها در ابتدای پنجره نفتی می­باشد. رخساره­های آلی این سازند عمدتاً نشانگر رسوبات فلات قاره و شیب قاره بوده که احتمالا در حاشیه­های قاره­ای ته­نشین شدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Hydrocarbon potential and organic geochemistry of the Pabdeh Formation in the SW of Kermanshah Province (Gilan-e Gharb county)

نویسندگان [English]

  • Hassan Mohseni 1
  • Hamid Mansori 2
  • Saeed Khodabakhsh 1
  • Mahmoud Memariani 3
چکیده [English]

The Pabdeh Formation was deposited during late Paleocene- early Oligocene in the Zagros Basin. Considerable parts of the formation comprise fine-grained sediments particularly variegated shale beds which were deposited in platform margin to deep sea environments. These depositional setting may promoted preservation of OM in these sediments. Hence, hydrocarbon potential and organic geochemistry of the Pabdeh Fm. were examined in a surface section located around the Sarhal-e Shirzadi village near the Gilan-e Gharb town. After sampling, a suite of 12 selected samples were analyzed by Rock-Eval. III in the geochemistry lab. of the Research Institute for Petroleum Industry (RIPI). Low average TOC content of the samples (ave. 1.2 %) imply a poor source potential of the Pabdeh Fm. in this region. Furthermore, data revealed a mixture of various kerogen types including type I, II, and III as well, among which type II is more frequent. This may reflect virtual marine nature of the Pabdeh Fm. Ro of most samples varies between 0.5 to 1.35 %, which means the Pabdeh Fm. reached the oil generation window. Cross-plot of Tmax vs. HI revealed the Pabdeh Fm. experienced catagenesis (Tmax > 435 OC). However, according to the calculated Tmax are not reliable, so do not reflect realistic thermal maturity of the Pabdeh Fm. In other words, Tmax and PI values calculated from Rock-Eval data suggest that only one sample passed into oil window. Organic facies of the Pabdeh Fm. comprising both platform and slope facies, which were probably deposited in the platform margin.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rock-Eval
  • Kerogen
  • Pabdeh Fm
  • hydrocarbon potential

مراجع

منابع
[1] اشکان، م (1383) اصول مطالعات ژئوشیمیایی سنگ منشاء هیدروکربوری و نفت­ها، انتشارات روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران، 355 ص.
[2] بهبهانی، ر.، لک، ر.، خدابخش، س.، محسنی، ح.، آتش­مرد، ز.، و معینی، م (1389) تعیین سیستم تراکت، نوع کروژن و پتانسیل هیدروکربن­زایی با استفاده از شاخص­های راک اول (مثال‌هایی از سازند پابده، زیر زون رزن – آبگرم و رسوبات بستر خلیج فارس)، مجله پژوهش­های چینه­نگاری و رسوب­شناسی ، شماره 38، ص 121- 144.
[3] حسینی، ح.، علیزاده، ب.، قلاوند، ه (1385) تعیین میزان جذب هیدروکربن توسط کانی­های رسی موجود در ماتریکس سنگ­ منشاء، سازند سرگلو، میدان نفتی مسجد سلیمان. چهـاردهمین همـایش کـانـی­شناسی و بلورشناسی ایران، 12و13 بهمن ماه 1385 دانشگاه بیرجند.‌
[4] علیزاده، ب، و جانباز ، م (1388) مدل­سازی بلوغ حرارتی در میدان نفتی رگ سفید- جنوب­غرب ایران"، مجله علوم دانشگاه تهران، جلد 35، شماره 4، ص 119-129.
[5] منصوری، ح (1394) بررسی محیط رسوبی، ژئوشیمی آلی و دیاژنز سازند پابده در شهرستان گیلان­غرب، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشکده علوم پایه دانشگاه بوعلی­سینا همدان، 106ص.
[6] موسوی، م، ح.، عبدل­زاده، س.، کمالی، م، ر.، شایسته، م.، احـمدی، ا.، کعبی مفرد، ا (1391) ژئوشـیمی آلـی سنگ­های منشاءکرتاسه بالایی (سازند گورپی) و پالئوژن (سازند پابده) در میدان نفتی پر سیاه، شمال باختری ایذه، مجله پژوهش­های چینه­نگاری و رسوب­شناسی، شماره 49، ص 1-24.
[7]  Ala, M.A., Kinghorn, R.R.F., and Rahman, M (1980) Organic geochemistery and source rock characteristics of the Zagros petroleum province, South West Iran, JPG, V. 3 ( 1), p. 61-89.
[8]  Alizadeh, B., Hosseini, S.H., Ghalavand, H (2006) Rock-Matrix Adsorption Effect on Hydrocarbon Expulsion in Masjid-e-Solieman Oilfield, SW Iran. Petroleum Geology Conference and Exhibition. 27-28 November 2006, Malaysia.
[9]  Berberian, M (1977) Contribution to the seismotectonics of Iran (part 3), Geol. Min. Surv. Iran Rep. No. 40, 300 P.
[10]   Bordenave, M. L., and Huc. A.Y )1995( The Cretaceous source rocks in the Zagros Foothills of Iran, Reve de Institut Francais du Petrole, v. 50, p. 727- 754.
[11]   Bordenave, M.L., and Burwood, R) 1990( Source rockdistribution and maturation in the Zagros orogenic belt, Provenance of the Asmari and Bangestan reservoir oil accumulations, Organic geochemistry, V.16 (1-3) p. 369-378.
[12]   Brithish Petroleum Company Ltd., (1963) Geological Map of Qasr-E-Shirin, Scale 1:250000.
[13]   Falcon, N.L (1961) Major earth- flexuring in the Zagros mountains of south- west Iran, Quaterly Journal of the Geological Socity, v. 117, p. 367-376.
[14]   Huang, D.F., Liu, B., Wang, Y., Xuschen, P. and Zhao, M (1999) Genetic type and maturity of lowwer Paleozoic marine hydrocarbon gases in the eastern Tarim Basin. Chemical Geology, v. 162, p. 65-77.
[15]   Hunt, J.M (1996) Petroleum geochemistry and geology, 2nd ed.   Freeman and Company, New York, 743 p.
[16]   Jackson, K.S., Hawkins, P.J. and  Bennett, A.J.R., (1985), "Regional facies and geochemical evaluation of southern Denison Trough". APEAJ. v. 20, p. 143–158.
[17]   James, G. A., Wynd, J. G (1965) Stratigraphic nomenclature of Iranian oil consortium agreement area, AAPG Bulletin, v. 49, p. 2182-2245.
[18]   Jones, R.W (1987) Organic facies, In: Brooks, J., Welte, D. (Eds.), Advances in petroleum geochemistry, Academic Press, New York, p. 1-90.
[19]   Langford, F.F., Blanc-Valleron, M.M (1990) Interpreting Rock-Eval pyrolysis data using graphs of pyrolizable hydrocarbons vs. Total organic Carbon., AAPG  Bulletin, v.47, (6), p.799-840.
[20]   Mohseni, H., Behbahani, R., Khodabakhsh. S., and Atashmard, Z (2011) Depositional environments and trace fossil assemblages in the Pabdeh Formation (Paleogene), Zagros Basin, Iran,N. Jb. Geol.Palaont. Abh. v. 262(1), p 59-77.
[21]   Peters, K.E (1986) Guidelines for evaluating petroleum source rock using programmed pyrolysis, AAPG Bulletin, v. 70, p. 318-329.
[22]   Stocklin, J (1968) Structural history and tectonics of Iran, American Association of Petroleum Geologists Bulletin, v. 52 (7), p. 1229-1258.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 اسفند 1394
  • تاریخ بازنگری: 02 اردیبهشت 1395
  • تاریخ پذیرش: 01 اردیبهشت 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار