مطالعه چینه نگاری سنگی و زیستی سازند گورپی در یکی از چاه های میدان نفتی مارون، جنوب باختر ایران (زاگرس)

نویسندگان

1 دانشیار گروه مهندسی معدن، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین

2 دانش آموخته دکترا ، دانشگاه بیرجند

3 دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور تهران، ایران

چکیده

به منظور انجام مطالعات چینه­نگاری برروی سازند گورپی، رسوبات این سازند در چاهی در میدان نفتی مارون واقع در جنوب باختر ایران بر اساس نانوفسیل­های آهکی مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه سازند گورپی از 10 واحد سنگی متشکل از مارن، مارن آهکی، سنگ آهک و سنگ­آهک شیلی تشکیل شده است. مطالعه چینه­نگاری زیستی بر مبنای نانوفسیل­های آهکی منجر به تشخیص 22 جنس و 43 گونه شد. براساس گونه­های شاخص شناسایی شده­، زیست­زون­هایCalculites obscurus Zone (CC17), Aspidolithus parcus Zone (CC18), Calculites ovalis Zone (CC19), Ceratolithoides aculeus Zone (CC20), Quadrum sissinghii Zone (CC21), Quadrum trifidum Zone (CC22), Tranolithus phacelosus Zone (CC23), Reinhardtites levis Zone (CC24), Arkhangelsiella cymbiformis Zone (CC25), Nephrolithus frequens Zone (CC26) تشخیص داده شد که معادل با زون­های   C20c, dTP – UC13 از زون­بندی بارنت است. بر اساس زیست­­زون­های به دست آمده، برای نهشته­های سازند گورپی در چاه مورد مطالعه بازه زمانی سانتونین پسین/کامپانین پیشین تا اواخر ماستریشتین پسین پیشنهاد می­شود. مطالعه چینه­نگاری بیانگر آن است که رسوب‌گذاری سازند گورپی در سانتونین پسین زیاد بوده و بدنبال آن رسوب‌گذاری سازند گورپی تا ماستریشتین پسین ادامه داشته، طوری که آخرین رویداد زیستی مربوط به سازند گورپی ظهور Micula prinsii است. سپس در اواخر ماستریشتین پسین­، رسوب‌گذاری این سازند در این میدان نفتی به اتمام رسید که  بدنبال آن سازند پابده با ناپیوستگی بر روی سازند گورپی نهشته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Lithostratigraphy and biostratigraphy of the Gurpi formation in one of the boreholes of Marun oil field, southwest of Iran (Zagros)

نویسندگان [English]

  • S. Senemari 1
  • F. Jalili 2
  • M. Notghimoghaddam 3
چکیده [English]

In order to conduct stratigraphic studies of the Gurpi Formation, the sediments of this formation in one borehole in the Marun Oilfield located in southwestern Iran based on calcareous nannofossils were studied. In this study, the Gurpi Formation consists of 10 rock units consisting of marl, marly limestone, limestone and shaly limestone. Moreover, the study of biostratigraphy based on calcareous nannofossils led to the identification of 22 genera and 43 species. Based on distribution of the index species have been recognized biozones, including Calculites obscurus Zone (CC17), Aspidolithus parcus Zone (CC18), Calculites ovalis Zone (CC19), Ceratolithoides aculeus Zone (CC20), Quadrum sissinghii Zone (CC21), Quadrum trifidum Zone (CC22), Tranolithus phacelosus Zone (CC23), Reinhardtites levis Zone (CC24), Arkhangelsiella cymbiformis Zone (CC25), Nephrolithus frequens Zone (CC26)­, that corresponding to UC13– UC20c, dTP zones from Burnett (1988) zonation. According to the identified bio-zones, the age of the Gurpi Formation in this section is late Santonian/early Campanian to latest Maastrichtian. The stratigraphy study indicates that the deposition of the Gurpi Formation has increased in the late Santonian. Following this, the deposition of the Gurpi Formation continued until the late Maastrichtian, so that the last bio-event related to the Gurpi Formation is the first occurrence of Micula prinsii in this formation. Then, at the end of the last Maastrichtian, the deposition of this formation in this oil field was ended, which followed by the Pabdeh Formation with a sedimentary gap.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stratigraphy
  • Biozone
  • Gurpi formation
  • Marun Oil field
  • Calcareous nannofossil
آقانباتی، ع (1385) زمین­شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 ص.
حسینی­فالحی، ب (1385) لیتواسترتیگرافی و نانواستراتیگرافی سازند گورپی در تاقدیس کوه منگشت و برش تاقدیس کمستان­) منطقه ایذه(، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 194 ص .
درویش­زاده، ع (1388) زمین­شناسی ایران، چینه­شناسی، تکتونیک، دگرگونی و ماگماتیسم. انتشارات امیرکبیر،­ 434 ص.
رحیمی، س.، صادقی، آ.، پرتوآذر، م. ر (1393) چینه­نگاری زیستی سازند گورپی در برش کوه­سفید، خاور رامهرمز. مجله علوم زمین، 94، ص 10-3.
سنماری، س.، فضلی، ل.، و عمرانی، م (1389) بررسی تطابق نانوپلانکتون­های آهکی و روزنبران پلانکتون سازند گورپی در خاور بهبهان، فصلنامه علوم­زمین، 75، ص 119 -126 .
سنماری، س (1395) معرفی نانوفسیل­های آهکی و تعیین مرز ائوسن­- الیگوسن در رسوبات پالئوژن واقع در میدان نفتی مارون، مجـموعه مـقالات دهمـین هـمایش انجـمن دیرینه­شناسی ایران،  165 ص.
صالحی، ف (1380) بایواستراتیگرافی سازند گورپی در برش الگو با استفاده از نانوفسیل­های آهکی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 188ص.
صادقی، ع.، دارابی، ق (1394) بایوستراتیگرافی سازند گورپی در میدان نفتی مارون. نشره پژوهش­های چـینه­نگاری و رسوب­شناسی،  دوره 21، شماره 3، ص  19-36
فریدون­پور، م.، وزیری­مقدم، ح.، غبیشاوی، ع.، و طاهری، ع (1393) چینه­نگاری سازند گورپی در برش تاقدیس کوه سیاه و مقایسه آن با برش­های تنگ بوالفارس و تاقدیس آغار، نشریه رخساره­های رسوبی، دوره 7، شماره 1، ص 106-83.
وزیری­مقدم، ح.، کاملی، ا.، قیامی، م.، طاهری، ع (1385) مقایسه چینه­نگاری زیستی سازند گورپی در مقطع تیپ (شمال باختر مسجد سلیمان) و سبزه کوه (جنوب باختر بروجن). نشریه علوم دانشگاه خوارزمی، دوره 6، شماره 6، ص 826-803.
هادوی، ف.، و رساایزدی، م (1387) نانواستراتیگرافی سازند گورپی در برش دره­شهر ­)جنوب خاور ایلام(­، فصلنامه زمین­شناسی کاربردی، شماره 4، ص 299-308.
هادوی، ف.، و شکری، ن (1388) نانواستراتیگرافی سازند گورپی در جنوب ایلام )برش کاور(، مجله رخساره­های رسوبی، دوره 2، شماره 2، ص 217-225.
Beiranvand, B., Ghasemi-Nejad, E., & Kamali, M. R (2013)  Palynomorphs response to sea-level fluctuations: a case study from Late Cretaceous-Paleocene, Gurpi Formation, SW Iran. Journal of Geopersia, 3 (1): 11-24.
Beiranvand, B., & Ghasemi-Nejad, E (2013) High resolution planktonic foraminiferal biostratigraphy of the Gurpi Formation, K/Pg boundary of the Izeh Zone, SW Iran. Revista Brasileira de Paleontologia, 16 (1): 5-26.
Bornemann, A., Aschwer, U., & Mutterlose, J (2003) The impact of calcareous nannofossils on the pelagic carbonate accumulation across the Jurassic-Cretaceous boundary. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 199: 187-228.
Bown, P. R., & Young, J. R (1998) Techniques; In: Bown, P.R. (eds.), Calcareous Nannofossil Biostratigraphy. Chapman and Hall, London, pp.16- 28.
Burnett, J. A (1998) Upper Cretaceous. In: Bown, P.R. (eds.), Calcareous Nannofossil Biostratigraphy, British Micropalaeontological Society Publication Series. Chapman and Hall Ltd. Kluwer Academic Publisher, London, pp. 132-165.
Bralower, T. J., Leckie, R. M., Sliter, W. V., & Thierstein, H. R (1995) An integrated Cretaceous microfossil biostratigraphy. In: Berggren, W.A., Kent, D.V., Aubry, M.P., Hardenbol, J. (eds.), Geochronology, time scales and global stratigraphic correlation. SEPM special publication, 54: 65–79.
Bralower, T. J (2005) Data report: Paleocene–Early Oligocene calcareous nannofossil biostratigraphy, ODP Leg 198 Sites 1209, 1210, and 1211 (Shatsky Rise, Pacific Ocean). In: Bralower, T.J., Premoli Silva, I., Malone, M.J. (eds.), Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, 198: 1–15.  
Darabi, Gh. & Sadeghi, A (2017) Biostratigraphy and Paleoecology of the Gurpi Formation in Marun Oil Field, Zagros Basin, SW Iran. Geopersia, 7 (2): 169–198.
Farmani, T., Ghasemi-Nejad, E., Beiranvand, B., & Maleki-Porazmiani, S (2020) Biozonation, Paleobathymetry and paleoenvironmental study of the Gurpi Formation in southwestern Iran. Iranian Journal of Earth Sciences, 12(1): 54-68.
Friedrich, O., & Meier, S (2006) Suitability of stable oxygen and carbon isotopes of calcareous dinoflagellate cysts for paleoclimatic studies: Evidence from the Campanian- Maastrichtian cooling phase. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 239: 456–469.
Gradstein, F. M., Ogg, J. G., Schmitz, M. D., Ogg, G. M., eds., (2012) The Geological Time Scale 2012, Amsterdam, Elsevier, 2 Vols, 1144 p.
Herrle, J. O (2003) Reconstructing nutricline dynamics of mid-Cretaceous oceans evidence from calcareous nannofossils from the Niveau Paquier black shale (SE France). Marine Micropaleontology, 47: 307–321.
Huber, B. T., Norris, R. D., MacLeod, K. G (2002) Deep-sea paleotemperature record of extreme warmth during the Cretaceous. Geology, 30: 123–126.
James, G. A., & Wynd, J. G (1965) Stratigraphic Nomenclature of Iranian Oil Consortium Agreement Area. AAPG Bulletin, 49: 2182–2245.
Jafari, J., Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., & Al-Aasm, I. S (2020) The effects of diagenesis on the petrophysical and geochemical attributes of the Asmari Formation, Marun oil field, southwest Iran. Petroleum Science­,17: 292–316. https://doi.org/10.1007/s12182-019-00421.
Lees, J. A (2002) Calcareous nannofossil biogeography illustrates palaeoclimate change in the Late Cretaceous Indian Ocean. Cretaceous Research, 23: 537–634.
Linnert, C., & Mutterlose, J (2009) Evidence of increasing surface water oligotrophy during the Campanian- Maastrichtianboundary interval: Calcareous nannofossils from DSDP Hole 390A (Black Nose). Marine Micropaleontology, 73: 26–36.
Linnert, C., Mutterlose, J., & Herrle, J. O (2011) Late Cretaceous (Cenomanian–Maastrichtian) calcareous nannofossils from Goban Spur (DSDP Sites 549, 551): Implications for the palaeoceanography of the proto North Atlantic. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 299: 507–528.
Mahanipour, A., & Najafpour, A (2016) Calcareous nannofossil assemblages of the Late Campanian- Early Maastrichtian form Gurpi Formation (Dezful embayment, SW Iran): Evidence of a climate cooling event. JGeope, 6 (1): 129–148.
Manivit, H (1971) Les nannofossiles calcaires du Crétacé français (Aptien-Maestrichtien): essai de biozonation appuyée sur les stratotypes. Ph. D thesis, Université de Paris, 187.
Motiei, H (2003) Stratigraphy of Zagros, Treatise on the geology of Iran. Tehran, Iran, Geology Survey Press, 583.
Perch-Nielsen, K (1985) Mesozoic calcareous nannofossils. In: Bolli, H.M., et al. (eds.), Plankton Stratigraphy. Cambridge University Press, pp. 329–426.
Razmjooei, M. J., Thibault, N., Kani, A., Mahanipour, A., Boussaha, M., Korte, C (2014) Coniacian–Maastrichtian calcareous nannofossil biostratigraphy and carbon-isotope stratigraphy in the Zagros Basin (Iran): consequences for the correlation of Late Cretaceous Stage Boundaries between the Tethyan and Boreal realms. Newsletters on Stratigraphy, 47 (2): 183–209.
Razmjooei, M. J., Thibault, N., Kani, A., Dinares-Turel, J., Puceat, E., Shahriari, S., Radmacher, W., Jamali, A. M., Ullmann, C. V., Voigt, S., Cocquerez, T (2018) Integrated bio- and carbon-isotope stratigraphy of the Upper Cretaceous Gurpi Formation (Iran): A new reference for the eastern Tethys and its implications for large-scale correlation of stage boundaries. Cretaceous Research, 91: 312–340.
Sissingh, W (1977) Biostratigraphy of cretaceous calcareous nannoplankton: Geologie En Minjbouw, 56: 37-65.
Tantawy, A. A. A. M (2002) Calcareous nannofossil biostratigraphy and palaeoecology of the Cretaceous- Tertiary transition in the central eastern desert of Egypt. Marine Micropaleontology, 47: 323–356.
Thibault, N., & Gardin, S (2007) The late Maastrichtian nannofossil record of climate change in the South Atlantic DSDP Hole 525A. Marine Micropaleontology, 65: 163–184.
Thibault, N., & Gardin, S (2010) The calcareous nannofossil response to the end-Cretaceous warm event in the Tropical Pacific. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 291: 239–252.
Thierstein, H. R (1976) Mesozoic calcareous nannoplankton Biostratigraphy of Marine Sediments. Marine Micropaleontology, 1: 325–362.
Thierstein, H. R (1981) Late Cretaceous nannoplankton and the change at the Cretaceous–Tertiary boundary. In: Warme, J. E., Douglas, R.G., Winterer, E. L. (eds.), The deep sea Drilling Project: a decade of progress. SEPM Special Publication, 32: 355–394.
Tremolada, F., Erba, E., & Bralower, T. J (2006) Late Barremian to early Aptian calcareous nannofossil paleoceanography and paleoecology from the Ocean Drilling Program Hole 641C (Galicia Margin). Cretaceous Research, 27: 887–897.
Vaziri-Moghaddam, H (2016) Biostratigraphy of the Gurpi Formation in Sepidan section, Interior Fars basin based on planktonic foraminifera. Geopersia, 6 (2): 211–221.
Villa, G., Fioroni, C., Pea, L., Bohaty, S., & Persico, D (2008) Middle Eocene-late Oligocene climate variability: Calcareous nannofossil response at Kerguelen Plateau, Site 748. Marine Micropaleontology, 69: 173–192.
Watkins, D. K (1992) Upper Cretaceous nannofossils from Leg 120, Kerguelen plateau, southern ocean. Proceedings of the Ocean Drilling program, scientific results, 120: 343–370.
Watkins, D. K., Wise, S.W., Pospichal, J. J., Crux, J (1996) Upper Cretaceous calcareous nannofossil biostratigraphy and paleoceanography of the Southern Ocean. In: Moguilevsky, A., Whatley, R. (eds.), Microfossils and oceanic environments. University of Wales, Aberystwyth Press, pp. 55–381.
Watkins, D. K., & Self-Trail, J. M (2005) Calcareous nannofossil evidence for the existence of the Gulf Stream during the late Maastrichtian. Paleoceanography, 20: PA3006, doi: 10.1029/2004PA001121.
Zarei, E., Ghasemi-Nejad, E (2014). Sedimentary and organic facies investigation of the Gurpi Formation in Southwest of Zagros, Iran. Arabian Journal of Geosciences, 7: 4265–4278.