تاریخچه رسوب گذاری - دیاژنزی توالی های پالئوسن - میوسن (سازندهای جهرم و آسماری) در بخش جنوبی فروافتادگی دزفول

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی رسوبی، دانشکده زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد دانشکده زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار دانشکده زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، اهواز، ایران

چکیده

به منظور تفسیر تاریخچه رسوب­گذاری و دیاژنزی توالی­های پالئوسن - میوسن، سازندهای جهرم و آسماری در دو چاه از میدان نرگسی در بخش جنوبی فروافتادگی دزفول مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس مطالعه 270 متر مغزه حفاری و 495 عدد برش­نازک میکروسکوپی، برای سازندهای جهرم و آسماری در مجموع 14 رخساره میکروسکوپی مختلف شناسایی شد که به طور کلی در چهار مجموعه رخساره­ای دریای باز، سد، لاگون و پهنه جزرومدی قرار می­گیرند. ریزرخساره­های سازند آسماری اغلب مربوط به بخش­های کم­عمق حوضه بوده و شامل زیرمحیط­های جزرومدی و لاگون می­باشند. ریزرخساره­های سازند جهرم اغلب معرف بخش­های عمیق ­مانند رمپ­میانی و دریای باز می­باشند و رخساره­های پرانرژی محیط سد نیز به وفور در این سازند مشاهده شده و به میزان کمتر دارای رخساره­های لاگونی نیز می­باشد. با توجه به ویژگی‌های رخساره‌های میکروسکوپی فوق، یک رمپ کربناته کم‌عمق با شیب ملایم به عنوان محیط رسوب­گذاری سازندهای مزبور در میدان نرگسی پیشنهاد می‌شود که سازند آسماری در بخش­های کم­عمق­تر این رمپ نهشته شده است. بر اساس شواهد پتروگرافی، توالی پاراژنزی سازندهای جهرم و آسماری در چهار محیط دریایی، جوی، تدفینی و بالاآمدگی تفسیر و طی سه مرحله ائوژنز، مزوژنز و تلوژنز، رسوبات را تحت تاثیر قرار داده­اند. فرآیندهای دیاژنزی غالب در این سازندها شامل دولومیتی­شدن، سیمانی­شدن، انیدریتی­شدن، میکرایتی شدن، نوشکلی، فشردگی، انحلال و شکستگی می­باشد. فرایندهای دولومیتی­شدن و انیدریتی­شدن در سراسر سازند آسماری مشاهده شده و در سازند جهرم شدت کمتری دارند. سیمان­های سازند آسماری اغلب دولومیتی و انیدریتی بوده و سیمان­های سازند جهرم اغلب کلسیتی هستند. دولومیت­های­ مربوط به محیط بالای جزرومدی در مرحله ائوژنز بوده و اغلب در سازند آسماری و به میزان اندک در بخش فوقانی سازند جهرم مشاهده شده­اند. سایر دولومیت­ها در محیط­های با عمق و دمای بیشتر تشکیل شده و در هر دو سازند مخصوصا سازند دولومیتی آسماری به وفور یافت می­شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of sedimentation-diagenesis history of Paleocene-Miocene succession (Jahrom and Asmari formations) in the southern part of Dezful Embayment

نویسندگان [English]

  • Y. Ahmadi 1
  • H. Rahimpour-Bonab 2
  • H. Mehrabi 3
  • A. Omidpour 4
چکیده [English]

Jahrom and Asmari formations in two wells from Nargesi field in the southern part of Dezful Embayment were studied to interpret the sedimentation and diagenesis history of Paleocene-Miocene succession. A total of 14 different microfacies were identified for Jahrom and Asmari formations based on the study of 270 m drilling core and 495 microscopic thin sections, which are generally located in four sets of open marine, shoal, lagoons and tidal flats. The microfacies of the Asmari Formation are often related to the shallow marine and include tidal and lagoon sets. The microfacies of the Jahrom Formation often represent deep marine as the middle ramp and the open marine, and energetic facies of the shoal sets have been observed in abundance in this Formation, and to a lesser extent has lagoon facies. According to the characteristics of the above microsfacies, it is suggested that a shallow carbonate ramp with a gentle slope be used as a sedimentation environment for these Formations in Nargesi field. Asmari Formation is deposited in the shallower parts of this ramp. The paragenetic succession of Jahrom and Asmari Formations has been interpreted based on petrographic evidence in four marine, meteoric, burial and uplifting environments, and have affected sediments, during the three stages of eogenesis, mesogenesis and telogenesis. Dolomitization, cementation, anhydritization, micriticization, neomorphism, compaction, dissolution and fracture are the predominant diagenetic processes in these Formations. Dolomitization and anhydritization processes have been observed throughout the Asmari Formation, but are less intense in the Jahrom Formation. Asmari Formation cements are mostly dolomitic and anhydrite, but Jahrom Formation cements are mostly calcite. Supratidal dolomites are related to the eugenics stage and are often observed in the Asmari Formation and to a lesser extent in the upper part of the Jahrom Formation. Other dolomites are formed in environments with greater depth and temperature and are found in abundance in both formations, especially Asmari dolomitic Formation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jahrom formation
  • Asmari formation
  • Nargesi oil field
  • Sedimentary environment
  • Diagenesis

مراجع

آورجانی، ش (1394) چینه­نگاری سکانسی و بررسی کیفیت مخزنی سازند آسماری در فروافتادگی دزفول شمالی (میدان­های نفتی هفتکل، کوپال و مارون) حوضه زاگرس، جنوب­غرب ایران، پایان­نامه دکترا، دانشگاه فردوسی مشهد، 308 ص.
ابراهیمی، س. م (1396) چینه­نگاری سکانسی، دیاژنز و کیفیت مخزنی سازندهای جهرم - آسماری در میدان نفتی کوه موند، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 57 ص.
باوی­عویدی، ع (1386) چینه­نگاری و تفـسیر تاریخچه رسوب­گذاری سازند گچساران در میدان نفتی آب­تیمور، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 186 ص.
باوی عویدی، ع.، هوشمند کوچی، ح.، طاهری، م.، جمیل­پور، م (1396) مکانیسم­های تشکیل کانی انیدریت در مخزن آسماری میدان نفتی قلعه­نار، بیست و پنجمین همایش بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، دانشگاه یزد.
حیدریان، ر (1396) چینه­نگاری سکانسی، دیاژنز و کیفیت مخزنی سازند آسماری در چاه شماره 2 میدان چهاربیشه، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 100 ص.
رحیم­پوربناب، ح.، سلمانی، ع.، رنجبران، م.، آل­علی، س. م (1397) تاثیر محیط رسوبی و فرایندهای دیاژنزی بر کیفیت مخزنی سازند آسماری در میدان قلعه­نار، فروافتادگی دزفول، دوفصلنامه رسوب­شناسی کاربردی، دوره 6، شماره 11، ص 34-15.
فرشی، م.، موسوی­حرمی، ر.، محبوبی، ا.، خانه­باد، م (1396) رخساره­ها و و فرایندهای دیاژنزی و تاثیر آن­ها بر توزیع ویژگی­های پتروفیزیکی و کیفیت مخزنی سازند آسماری در میدان نفتی گچساران، دوفصلنامه رسوب­شناسی کاربردی، دوره 5، شماره 9، ص 57-40.
فلاح­بکتاش، ر.، آدابی، م. ح.، صادقی، ع.، امیدپور، ا (1400) مطالعه­ی ریزرخساره­ها و فرایندهای دیاژنزی سازند آسماری در میدان نفتی خشت با تاکید بر خصوصیات مخزنی مطالعه موردی: حوضه رسوبی زاگرس، فارس، جنوب­غرب ایران، نشریه پژوهش­های چینه­نگاری و رسوب­شناسی، شماره سوم، ص 34-1.
عزیززاده، ج (1396) چینه­نگاری سکانسی، دیاژنز و کیفیت مخزنی سازندهای جهرم و آسماری در میدان نرگسی، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 78 ص.
مطیعی، ه (1372) چینه­شناسی زاگرس، انتشارات سازمان زمین­شناسی کشور، 536 ص.
معلمی، ع.، آدابی، م. ح، صادقی، ع (1388) تفسیر تاریخچه رسوبگذاری سازند جهرم در ناحیه بوشهر، برمبنای فرامینیفرهای بنتیک و ایزوتوپ استرانسیم، مجله علوم زمین، سازمان زمین­شناسی کشور، سال نوزدهم، شماره 74، ص 176-169.
نوری، ح.، رحیم­پوربناب، ح (1394) محیط رسوبی و دیاژنز سازند فهلیان در تاقدیس لار، جنوب زون ایذه، دوفصلنامه رسوب­شناسی کاربردی، دوره 3، شماره 6، ص 25-1.
هنرمند، ج.، امینی، ع. ا  (1391)، فرآیندهای دیاژنزی کنترل کننده کیفیت مخزنی توالی کربناته سازند آسماری در میدان چشمه­خوش جنوب غرب ایران. مجله زمین­شناسی نفت ایران، 4:(4)، ص 42-16.
Adabi, M. H., and Asadi-Mehmandosti, E (2008) Microfacies and Geochemistry of the Ilam Formation in Tang-E Rashid area, Izeh, S. W. Iran, Journal of Asian Earth Sciences, 267-277.
Adabi, M. H (2009) Multistage dolomitization of Upper Jurassic Mozduran Formation, Kopet-Dagh Basin, N. E. Iran, Carbonates and Evaporites, 24: 1-19.
Adabi, M. H., Salehi, M. A., Ghabeishavi, A (2010) Depositional environment, sequence stratigraphy and geochemistry of Lower Cretaceous carbonates (Fahliyan Formation), south-west Iran, Journal of Asian Earth Sciences, 39: 148–160.
Adams, C., and Bourgeois, E (1967) Asmari Biostratigraphy, Geological and Exploration Div, Iranian Oil Offshore Company, Report 1074, Unpublished.
Amadi, F. O., Major, R. P., and Baria, L. R (2012) Origins of gypsum in deep carbonate reservoirs: Implications for hydrocarbon exploration and production, American Association Petroleum Geologists Bulletin, 96: 375–390.
Aqrawi, A. A. M., Keramati, M., Ehrenberg, S. N., Pickard, N., Moallemi, A., Svånå, T., Darke G., Dickson, J. A. D. and Oxtoby, A (2006) Origin of dolomite in the Asmari Formation (Oligocene-lower Miocene), Dezful Embayment, SW Iran, Journal of Petroleum Geology, 29: 381–402.
Dunham, R. J (1962) Classification of carbonate rocks according to depositional texture, In W.E. Ham (editor), Classification of Carbonate Rocks, American Association of Petroleum Geologists Memoir, 108–121.
Ehrenberg, S. N., Pickard, N. A. H., Laursen, G. V., Monibi, S., Mossadegh, Z. K., Svänä, T. A., Aqrawi, A. A. M. and Thirlwall, M. F (2007) Strontium isotope stratigraphy of the Asmari Formation (Oligocene-Miocene), SW Iran: Journal of Petroleum Geology, 30 (2): 107-128.
El-Tabakh, M., Schreiber, B. C., Utha-Aroon, C., Coshell, L., and Warren, J. K (1998) Diagenetic origin of basal anhydrite in the Cretaceous Mahasarkham Salt, Khorat Plateau, NE Thailand. Sedimentology, 45: 579-594.
Embry III, A. F., Klovan, J. E (1971) A late Devonian reef tract on northeastern Banks Island, NWT. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 19(4): 730-781.
Flugel, E (2004) Microfacies of Carbonate Rocks: analysis, interpretation and application: Springer, Berlin Heidelberg, New York, 976 p.
Flugel, E (2010) Microfacies of carbonate rocks, analysis, interpretation and application. Springer, Berlin, 984 p.
Gregg, J. M.and D. F. Sibley (1984) Epigenetic dolomitization and the origin of xenotopic dolomite texture; Journal of Sedimentary Petrology, 54: 908 –931.
Haq, B. H., Hardenbol, L., and Vail, P. R (1987) Chronology of fluctuating sea levels since the Triassic. Science, 235: 1156-1167.
Jahani, S (2008) Salt tectonic, folding and faulting in Eastern Fars and southern offshore Province (Iran), PhD thesis, Cergi Pontoise university, 245p. Arabian Journal of Geoscience, (in press). doi.org/10.1007/s12517-015-2152-5.
Jamalian, M., Adabi, M. H (2015) Geochemistry, microfacies and diagenetic evidences for original aragonite mineralogy and open diagenetic system of Lower Cretaceous carbonates Fahliyan Formation (Kuh-e Siah area, Zagros Basin, South Iran). Carbonates and Evaporites, 30: 77-98.
James, N. P (1991) Diagenesis of carbonate sediments a short course: Geological Society of Australia, Sedimentologists Specialist Group, 194 p.
James, G. A., and Wynd, J. G (1965) Stratigraphic nomenclature of Iranian consortium agreement area. A.A.P.G. Bull, 49: 2182–2245.
Kakemem, U., Adabi, M. H., Sadeghi, A., Kazemzadeh, M, H (2016) Biostratigraphy, paleoecology, and paleoenvironmental reconstruction of the Asmari Formation in Zagros basin. Southwest Iran.
Karami-Movahed, F., Aleali, M., Ghazanfari, P (2016) Facies Analysis, Depositional Environment and Diagenetic Features of the Qom Formation in the Saran Semnan, Central Iran. Open Journal of Geology, 6(06): 349-362.
Lee, Y. I., Friedman, G. M (1987) Deep-burial dolomitization in the lower Ordovician Ellenburger Group carbonates in west Texas and southeastern New Mexico, Journal of Sedimentary Petrology, 57: 544- 557.
Lucia, F. J (2007) Carbonate reservoir characterization, Springer, 2nd ed., New York, 226p.
Mohseni, H., Hassanvand, V. And Homaie, M (2016) Microfacies analysis, depositional environment, and diagenesis of the Asmari–Jahrum reservoir in Gulkhari oil field, Zagros basin, SW Iran. Arabian Journal of Geosciences, 9(2): 1-21.
Machel, H. S., and Burton, E. A (1991) Burial–Diagenetic Sabkha-like gypsum and anhydrite nodules, Journal of Sedimentary Petrology, 61: 394-405.
Moore, C. H (1989) Carbonate Diagenesis and Porosity, Development in Sedimentology, 46: 338 p.
Morad, S., Al-Ramadan, K, H., Ketzer, J, M., DeRos, L. F (2010) The impact of diagenesis on the heterogeneity of sandstone reservoirs, a review of the role of depositional facies and sequence stratigraphy, American Association of petroleum Geologist Bulletin, 94: 1267- 1309.
Najafi, M., A., Mahbubi, Moussavi-Harami, R., and Mirzaee, R (2004) Depositional history and sequence stratigraphy of outcropping Tertiary carbonates in the Jahrum and Asmari formations, Shiraz area (SW Iran), Journal of Petroleum Geology, 27: 179- 190.
Omidpour, A., Moussavi-Harami, R., Van Loon, A. J., Mahboubi, A., Rahimpour-Bonab, H (2021) Depositional environment, geochemistry and diagenetic control of the reservoir quality of the Oligo-Miocene Asmari Formation, a carbonate platform in SW Iran. Journal of Geological Quarterly, 65(2), dx.doi.org/10.7306/gq.1596.
Omidpour, A., Moussavi-Harami, R., Mahboubi, A., Rahimpour-Bonab, H (2021) Application of stable isotopes, trace elements and spectral gamma-ray log in resolving high-frequency stratigraphic sequence of a mixed carbonate-siliciclastic reservoirs, Marine and Petroleum Geology, 104845.
Omidpour, A., Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., Rahimpour-Bonab, H (2022) Effects of dolomitization on porosity – Permeability distribution in depositional sequences and its effects on reservoir quality, a case from Asmari Formation, SW Iran, Journal of Petroleum Science and Engineering, 109348.
Rahmani, A., Vaziri-Moghaddam, H., Taheri, A., and Ghobeishavi, A (2009) A model for the paleoenvironmental distribution of larger foraminifera of Oligocene–Miocene carbonate rocks at Khaviz Anticline, Zagros Basin, SW Iran. Historical Biology, 21: 215-227.
Risewell, R (1982) Pyrite texture, isotopic composition and the avalability of iron. Am. J. Sci, 82: 1244-1263.
Romero, J., Caus, E., and Rosell, J (2002) A model for the palaeoenvironmental distribution of larger foraminifera based on late Middle Eocene deposits on the margin of the South Pyrenean basin (NE Spain): Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 179: 43-56.
Sepehr, M. A., and Cosgrow, J (2005) Role of the Kazerun Fault Zone in the formation and deformation of the Zagros Fold-Thrust Belt, Iran, Tectonics, 24, C500.
Shabafrooz, R., Mahboubi, A., VaziriMoghaddam, H., Moussavi-Harami, R., Ghabeishavi, A., Al-Aasm, I. S (2015) Facies analysis and carbonate ramp evolution of Oligo-Miocene Asmari Formation in the Gachsaran and Bibi-Hakimeh oilfields and the nearby Mish Anticline, Zagros Basin, Iran, Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie-Abhandlungen, 276: 121– 146.
Sibley, D. F., and Gregg, J. M (1987) Classification of dolomite rock textures, Journal of Sedimentary Petrology, 57: 967–975.
Tucker, M. E., and Wright, V. P (1990) Carbonate Sedimentology, Blackwell Science, Oxford, 482 p.
Tucker, M. E (2001) Sedimentary Petrology: an Introduction to the Origin of Sedimentary Rocks, Blackwell Science, Oxford, 262 p.
Vaziri-Moghaddam, H., Kimiagari, M., and Taheri, A (2006) Depositional environment and sequence stratigraphy of the Oligocene-Miocene Asmari Formation in SW Iran, Facies, 52: 41–51.
Vaziri-Moghaddam, H., Seyrafian, A., Taheri, A., and Motiei, H (2010) OligoceneMiocene ramp system (Asmari Formation) in the NW of the Zagros basin, Iran: Microfacies, paleoenvironment and depositional sequence. Revista Mexicana de Ciencias Geológicas, 27: 56-71.
Warren, J. k (2016) Evaporites: A Geological Compendium. London, Springer, 1822 p.
Wilson, J. L (1975) Carbonate Facies in Geologic History: Springer- Verlag, Berlin, 471 p.
Zabihi Zoeram, F., Vahidinia, M., Sadeghi, A., Mahboubi, A., Amiri Bakhtiar, H (2015) Larger benthic foraminifera: a tool for biostratigraphy, facies analysis and paleoenvironmental interpretations of the Oligo-Miocene carbonates, NW Central Zagros Basin, Iran. Arabian Journal of Geosciences, 8(2): 931-949.
Ziegler, M. A (2001) Late Permian to Holocene paleofacies evolution of the Arabian plate and its hydrocarbon occurrences, Geo Arabia, 6: 445–504.
Zohdi, A., Mousavi-Harami, R., Moallemi, S. A., Mahboubi, A., and Immenhauser, A (2013) Evolution, paleoecology and sequence architecture of an Eocene carbonate ramp, southeast Zagros Basin, Iran, GeoArabia, 18: 49-80.
Zohdi, A., Moallemi, S. A., Moussavi-Harami, R., Mahboubi, A., Richter, D. K., Geske, A., Nickandish, A. A, Immenhauser, A (2014) Shallow burial dolomitization of an Eocene carbonate platform, southeast Zagros Basin, Iran. GeoArabia, Journal of the Middle East Petroleum Geosciences, 19(4): 17-54.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 06 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 21 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار