نقش دیاژنز در تشکیل کانسار سرب، روی و باریت در کربنات‌های کرتاسه زیرین (سازندهای تفت و آبکوه)- معدن مهدی‌آباد یزد

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی رسوبی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد گروه زمین شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 دانشیار دانشکده زمین‌شناسی، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

سنگ‌های کربناتی کرتاسه زیرین (سازند‌های تفت و آبکوه) در جنوب یزد میزبان کانسارهای سرب، روی و باریت هستند. فرایندهای دیاژنزی بعد از رسوبگذاری در این کربنات‌ها عامل تشکیل این کانسارها شده‌اند. عمده فرایندهای اصلی دیاژنزی تاثیرگذار بر این رسوبات شامل فشردگی، بِرِشی شدن، نئومورفیسم، سیمانی شدن، انحلال، دولومیتی شدن و جانشینی است. فرایندهای دولومیتی شدن و جانشینی باعث تشکیل کانسار سرب، روی و باریت شده‌اند. سیالات گرمابی از طریق مجاری حاصل از گسل‌های فعال و نرمال، شرایط تشکیل این کانسار‌ها را در سنگ‌های کربناتی ناحیه فراهم نموده است. تشکیل کانسار طی دو مرحله مزوژنز و تلوژنز روی داده است. در مرحله مزوژنز و در شرایط دفنی ابتدا دولومیت و پس از ورود سیالات هیدروترمالی و تامین عناصر لازم، در اثر جانشینی کانسارهای سولفیدی تشکیل شده است. در مرحله تلوژنز، بخشی از کانسارهای سولفیدی تشکیل شده مجدداً تحت تاثیر سیالات متئوریک قرار گرفته و منجر به تشکیل کانسارهای اکسیدی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of diagenesis in the formation of lead, zinc and barite ore deposits in Lower Cretaceous carbonates (Taft and Abkouh formations) - Mehdiabad mine of Yazd

نویسندگان [English]

  • M. Safaei 1
  • A. Mahboubi 2
  • S. Modabberi 3
  • S. R. Moussavi-Harami 2
چکیده [English]

Lower Cretaceous carbonate rocks (Taft and Abkouh formations) in the south of Yazd host lead, zinc and barite ore deposits. Diagenetic processes after deposition in these carbonates have caused the formation of these deposits. The main diagenetic processes affecting these sediments include compaction, brecciation, neomorphism, cementation, dissolution, dolomitization and replacement. The dolomitization and replacement process has led to the formation of lead, zinc and barite ore deposits. Hydrothermal fluids through the active and normal faults have provided the conditions for the formation of these deposits in the carbonate rocks of this area. The formation of the ore deposit occurred during two stages of mesogenesis and telogenesis. In the mesogenesis stage and in the burial conditions, first dolomite is formed and after the entry of hydrothermal fluids and supply of necessary elements, the replacement has created sulfide minerals. During the telogenesis stage, some parts of the formed sulfide deposits are re-exposed to meteoric fluids, leading to the formation of oxide ore deposits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lower Cretaceous carbonates
  • Mehdiabad mine
  • Diagenetic processes
  • Dolomitization
  • Lead and Zinc mineralization

مراجع

سهندی، م. ر (1385) نقشه زون‌های ساختاری ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
حیاتی، س.، معانی‌جو، م.، طالع‌فاضل، ا.، محسنی، ح (1395) بررسی ارتباط دگرسانی دولومیتی‌‌شدن و رخداد کانه‌زایی در کانسار اپی‌ژنتیک آهنگران (جنوب خاور ملایر): شواهد کانی‌شناسی، ژئوشیمی و شیمی کانی‌ها. رسوب‌شناسی کاربردی، دوره 4، شماره 7، ص 1-17.
طالع‌فاضل، ا (1397) پتروگرافی و ترکیب شیمیایی دولومیت‌ها در کانسار سرب و روی خان‌سرمه و ارتباط آن با رخداد کانه‌زایی سولفیدی در منطقه واقع در غرب اصفهان. رسوب‌شناسی کاربردی، دوره 6، شماره 11، ص 65-81.
Braithwaite, C., and G. Rizzi (1997) The geometry and petrogenesis of hydrothermal dolomites at Navan, Ireland: Sedimentology, 44: 421-440.
Choquette, P. W., and L. C. Pray (1970) Geologic nomenclature and classification of porosity in sedimentary carbonates: AAPG bulletin, 54: 207-250.
Davies, G. R., and L. B. Smith (2006) Structurally controlled hydrothermal dolomite reservoir facies: An overview: AAPG bulletin, 90: 1641-1690.
Doran, A. L., S. P. Hollis, J. F. Menuge, S. J. Piercey, A. J. Boyce, S. Johnson, J. Güven, and O. Turner (2021) A Distal, High-grade Irish-type Orebody: Petrographic, Sulfur Isotope, and Sulfide Chemistry of the Island Pod Zn-Pb Orebody, Lisheen, Ireland: Economic Geology.
Elliott, H. A., T. M. Gernon, S. Roberts, A. J. Boyce, and C. Hewson (2019) Diatremes act as fluid conduits for Zn-Pb mineralization in the SW Irish ore field: Economic Geology, 114: 117-125.
Fürsich, F., M. Hautmann, B. Senowbari-Daryan, and K. Seyed-Emami (2005) The Upper Triassic Nayband and Darkuh formations of east-central Iran: Stratigraphy, facies patterns and biota of extensional basins on an accreted terrane: Beringeria, 35: 53-133.
Gernon, T. M., S. Roberts, A. J. Boyce, C. Hewson, and H. Elliott (2019) Diatremes act as fluid conduits for Zn-Pb mineralization in the SW Irish Ore field.
Gomez-Rivas, E., M. Corbella, J. Martín-Martín, S. Stafford, A. Teixell, P. Bons, A. Griera, and E. Cardellach (2014) Reactivity of dolomitizing fluids and Mg source evaluation of fault-controlled dolomitization at the Benicàssim outcrop analogue (Maestrat Basin, E Spain): Marine and Petroleum Geology, 55: 26-42.
Goodfellow, W., and J. Lydon (2007) Sedimentary exhalative (SEDEX) deposits: Mineral deposits of Canada: A synthesis of major deposit types, district metallogeny, the evolution of geological provinces, and exploration methods: Geological Association of Canada, Mineral Deposits Division, Special Publication, 5: 163-183.
Hardie, L. A. (1991) On the significance of evaporites: Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 19:131-168.
Hitzman, M., P. Redmond, and D. Beaty (2002) The carbonate-hosted Lisheen Zn-Pb-Ag deposit, County Tipperary, Ireland: Economic Geology, 97: 1627-1655.
Kerr, N (2013) Geology of the Stonepark Zinc-Lead prospects, County Limerick, Ireland, Colorado School of Mines.
Leach, D. L., D. C. Bradley, D. Huston, S. A. Pisarevsky, R. D. Taylor, and S. J. Gardoll (2010) Sediment-hosted lead-zinc deposits in Earth history: Economic Geology, 105: 593-625.
Liu, W., S. C. Spinks, M. Glenn, C. MacRae, and M. A. Pearce (2021) How carbonate dissolution facilitates sediment-hosted Zn-Pb mineralization: Geology, 49: 1363-1368.
Maghfouri, S., M. Hosseinzadeh, R. Rajabi, and A. Azimzadeh (2017) Facies analysis and stratighraphy position of carbonate-clastic hosted Zn-Pb-Ba mineralization horizons in the early cretaceous sedimentary sequence, Southern Yazd Basin: Journal of Geoscience, 26: 233-246.
Maghfouri, S., M. R. Hosseinzadeh, A. Rajabi, and F. Choulet (2018) A review of major non-sulfide zinc deposits in Iran: Geoscience Frontiers, 9: 249-272.
Maghfouri, S., M. R. Hosseinzadeh, D. R. Lentz, and F. Choulet (2020) Geological and geochemical constraints on the Farahabad vent-proximal sub-seafloor replacement SEDEX-type deposit, Southern Yazd basin, Iran: Journal of Geochemical Exploration, 209: 106436.
Maghfouri, S., M. R. Hosseinzadeh, D. R. Lentz, H. A. Tajeddin, M. Movahednia, and A. Shariefi (2021) Nature of ore-forming fluids in the Mehdiabad world-class sub-seafloor replacement SEDEX-type Zn-Pb-Ba-(Cu-Ag) deposit, Iran; constraints from geochemistry, fluid inclusions, and OC-Sr isotopes: Journal of Asian Earth Sciences, 207: 2531-2555.
Mohajjel, M., and C. Fergusson (2014) Jurassic to Cenozoic tectonics of the Zagros Orogen in northwestern Iran: International Geology Review, 56: 263-287.
Rajabi, A., C. Canet, E. Rastad, and P. Alfonso (2015) Basin evolution and stratigraphic correlation of sedimentary-exhalative Zn–Pb deposits of the Early Cambrian Zarigan–Chahmir Basin, Central Iran: Ore Geology Reviews, 64: 328-353.
Rajabi, A., E. Rastad, P. Alfonso, and C. Canet (2012a) Geology, ore facies and sulphur isotopes of the Koushk vent-proximal sedimentary-exhalative deposit, Posht-e-Badam Block, Central Iran: International Geology Review, 54: 1635-1648.
Rajabi, A., E. Rastad, and C. Canet (2012b) Metallogeny of Cretaceous carbonate-hosted Zn–Pb deposits of Iran: geotectonic setting and data integration for future mineral exploration: International Geology Review, 54: 1649-1672.
Rddad, L., and S. Bouhlel (2016) The Bou Dahar Jurassic carbonate-hosted Pb–Zn–Ba deposits (Oriental High Atlas, Morocco): Fluid-inclusion and C–O–S–Pb isotope studies: Ore Geology Reviews, 72: 1072-1087.
Reichert, J (2007) A metallogenetic model for carbonate-hosted non-sulphide zinc deposits based on observations of Mehdi Abad and Irankuh, Central and Southwestern Iran: Unpublished Ph. D. thesis], Shillong, University of Martin Luther.
Reichert, J., and G. Borg (2008) Numerical simulation and a geochemical model of supergene carbonate-hosted non-sulphide zinc deposits: Ore Geology Reviews, 33: 134-151.
Safaei, M., A. Mahboubi, S. Modabberi, and S. R. Moussavi Harami (2020) Palaeoenvironment, sequence stratigraphy and palaeogeography of the Lower Cretaceous deposits of Mehdi Abad, Yazd Block, Central Iran: Neues Jahrbuch fur Geologie und Palaontologie – Abhandlunge, 295: 61-89.
Turner, R. J (1990) Jason stratiform Zn-Pb-barite deposit, Selwyn Basin, Canada (NTS 105-0-1): geological setting, hydrothermal facies and genesis: Mineral deposits of the northern Canadian Cordillera. International Association On the Genesis of Ore Deposits, Field Trip, 14: 137-175.
Wilkinson, J., H. Crowther, and B. Coles (2011) Chemical mass transfer during hydrothermal alteration of carbonates: Controls of seafloor subsidence, sedimentation and Zn–Pb mineralization in the Irish Carboniferous: Chemical Geology, 289: 55-75.
Wilkinson, J., S. Eyre, and A. Boyce (2005) Ore-forming processes in Irish-type carbonate-hosted Zn-Pb deposits: Evidence from mineralogy, chemistry, and isotopic composition of sulfides at the Lisheen mine: Economic Geology, 100: 63-86.
Wilkinson, J. J (2003) On diagenesis, dolomitisation and mineralisation in the Irish Zn-Pb orefield: Mineralium Deposita, 38: 968-983.
Wilkinson, J. J (2014) Sediment-Hosted Zinc–Lead Mineralization: Processes and Perspectives, Treatise on Geochemistry 2nd Edition.
Wilmsen, M., F. T. Fürsich, and M. R. Majidifard (2015) An overview of the Cretaceous stratigraphy and facies development of the Yazd Block, western Central Iran: Journal of Asian Earth Sciences, 102: 73-91.
Young, L. E (2004) A geologic framework for mineralization in the western Brooks Range, Alaska: Economic Geology, 99: 1281-1306.
Zentmyer, R., P. Pufahl, N. James, and E. Hiatt (2011) Dolomitization on an evaporitic Paleoproterozoic ramp: widespread synsedimentary dolomite in the Denault Formation, Labrador Trough, Canada: Sedimentary Geology, 238: 116-131.
Zhao, J., Brugger, J., Ngothai, Y., & Pring, A (2014) The replacement of chalcopyrite by bornite under hydrothermal conditions. American Mineralogist, 99 (11-12): 2389-2397.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 23 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار