بررسی رخساره‌ها و محیط رسوبی سازند قم در میدان گازی سراجه و آبخوان یورتشاه (قم، حوضه ایران مرکزی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

3 استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

چکیده

سازند قم مهم‌ترین سازند مخزنی در ایران مرکزی می‌باشد. در این مطالعه به شناسایی رخساره‌ها و محیط­رسوبی این سازند در میدان گازی سراجه و آبخوان یورتشاه پرداخته شده است که به ترتیب در جنوب خاور و شمال خاور شهر قم قرار دارند. بررسی برش­های نازک و مغزه‌های مربوط به سازند قم در منطقه مورد مطالعه، منجر به شناسایی 15 رخساره رسوبی گردید که با توجه به مدل‌های استاندارد، قابل تفکیک به 9 کمربند یا گروه رخساره‌ای است. با توجه به مشخصات نمونه‌های مورد مطالعه، گسترش نهشته‌های توربیدایتی و فراوانی بالای رخساره‌های ریفی/سدی محیط تشکیل سازند قم در میدان سراجه و آبخوان یورتشاه یک شلف کربناته می‌باشد که رخساره‌های مرتبط به بخش‌های عمیق فراوانی کمتری دارند بنابراین موقعیت دیرینه دو میدان مورد مطالعه، بخش‌های کم‌عمق پلتفرم بوده است. سه ویژگی اصلی در رخساره‌های شناسایی شده در میادین مورد مطالعه وجود دارد که در سایر برش‌ها و مطالعات دیگر از سازند قم با هم معرفی نشده‌اند که شامل وجود رخساره‌های پهنه بالای جذر و مدی (به ویژه رخساره انیدریتی)، توالی پیوسته ریفی و وجود رخساره دارای فرام‌های پلانکتون است. کامل‌ترین توالی سازند قم مربوط به میدان سراجه می‌باشد ولی در میدان یورتشاه این توالی کامل نبوده و همچنین ضخامت کمتری را نشان می‌دهد. بنابراین با توجه به تفاوت ضخامت سازند قم در این موقعیت‌ها، به نظر می‌رسد که در میدان سراجه، شرایط دیرینه محیطی یک فروافتادگی ولی موقعیت یورتشاه، یک بلندای دیرینه بوده است که منجربه ناهمگنی و تغییرات شرایط محیط رسوبی سازند قم حتی در بعد منطقه‌ای شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of facies and sedimentary environment of Qom Formation in Sarajeh gas field and Yurtshah aquifer (Qom, Central Iran basin)

نویسندگان [English]

  • S. B. Mirzadeh Vaghefi 1
  • D. Jahani 2
  • M. A. Ariyan 2
  • M. Almasiyan 3
چکیده [English]

The Qom Formation is considered as one of the most important reservoir formations in Central Iran. This study was conducted to identify the facies and sedimentary environment of this formation in Sarajeh gas field and Yurtshah aquifer which are located in the southeast and northeast of Qom, respectively. 15 sedimentary facies were identified after examining the Qom formation-related thin sections and cores in the study area, which can be divided into 9 belts or facies groups according to standard models. According to the characteristics of the studied samples, the expansion of turbidite deposits and the frequency of reef / shoal facies, the paleoenvironment of Qom Formation in Sarajeh Field and Yurt-e-shah Aquifer is a carbonate shelf. Facies related to deep sections are less frequent, so the paleo-position of the two fields under study has been shallow sections of the platform.
There are three main features in the facies identified in the study areas that have not been introduced in other sections and other studies of the Qom Formation, including the presence of supratidal facies (especially anhydrite facies), the continuous reef sequences and the existence of facies has planktonic foraminifera. The most complete sequence of the Qom Formation is related to Sarajeh field, but in Yurtshah Square this sequence is not complete and also shows less thickness. The ancient position of Sarajeh field was an depression and the Yurtshah anticline was an paleohigh. These conditions have led to thickness changes in the the Qom Formation even in the regional dimension.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qom formation
  • Sedimentary environment
  • Carbontae shelf
  • Paleoenvironment

مراجع

انجم­شعاع، ع.، و امیرشاه­کرمی، م (1392) چینه­نگاری زیستی و محیط­رسوبی دیرین نهشته‌های الیگوسن پسین در برش تنبور (جنوب­غرب کرمان، ایران مرکزی). نشریه رخساره‌های رسوبی، دوره 6، شماره 2، ص 130-149.
ایمن­دوست، آ.، و امینی، ع (1384) چینه‌شناسی سکانسی سازند قم در مقطع شوراب با نگرشی بر پارامترهای مؤثر در تشخیص سطوح اصلی سکانسی و سیستم تراکت‌ها در بررسی­های سطح­الارضی. بیست و چهارمین گردهمایی علوم­زمین، سازمان زمین­شناسی کشور.
بهفرزی، ا.، صغری، ا.، وزیری­مقدم، ح (1391) پالئواکولوژی و اجتماعات کربناته سازند قم در منطقه چنار (شمال غرب کاشان). رخساره‌های رسوبی، دوره 5 ، شماره 1، ص 1-12.
بخشی، ا.، لیاقت، م.، فیضی، ا (1394) ریزرخساره­ها، مدل رسوبگذاری و لیتواستراتیگرافی سازند قم، در ناحیه میانه-بستان­آباد. پژوهش‌های دانش زمین، دوره 6، شماره 21، ص 19-39.
پورمحمدی، س (1392) سکانس استراتیگرافی و بیوفاسیس سازند قم در برش دهشیر بالا (جنوب غرب زنجان). دانشگاه ارومیه، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، 291 ص.
ربانی، ج.، زهدی، ا (1396) تحلیل شرایط پالئواکولوژی کلنی‌های مرجانی ریف‌ساز میوسن پیشین در شمال باختر زنجان. چهارمین همایش منطقه‌ای تغییر اقلیم و گرمایش زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان.
عالی‌پور، ش.، میرزایی­عطاآبادی، م.، زهدی، ا.، رحمانی، ع (1395) چینه‌شناسی و ریزرخساره‌های سازند قم در منطقه قمچای، جنوب زنجان. یازدهمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران، دانشگاه پیام نور طبس.
حسینی‌نژاد، س. م.، رامه، ح.، و اهری­پور، ر (1395) زیست‌چینه‌نگاری و محیط­رسوبی سازند قم در برش تلن‌کوه، جنوب‌باختری سمنان. دوفصلنامه رسوب­شناسی کاربردی، دوره 4، شماره 7، ص 101-116.
دانشیان، ج.، و رمضانی­دانا، ل (1397) چینه­نگاری شیمیایی نهشته‌های سازند قم با تأکید بر نقش آن در تعیین درجه حرارت دیرینه در برش دوبرادر، جنوب­شرق قم. رخساره‌های رسوبی، دوره 11، شماره 1، ص 49-68.
کاروان، م.، محبوبی، ا.، وزیری­مقدم، ح.، و موسوی­حرمی، ر (1393) رخساره‌های رسوبی و چینه‌نگاری سکانسی نهشته‌های سازند قم در شمال خاوری دلیجان- شمال ‌باختری ایران مرکزی. فصلنامه علوم زمین، دوره 24، شماره 94، ص 229-236.
محمدی، ا.، وزیری، م.، و داستانپور، م (1393) بررسی ریزرخساره‌ها و بازسازی محیط رسوب­گذاری سازند قم در ناحیه سیرجان، جنوب باختر کرمان. نشریه پژوهش‌های چینه­نگاری و رسوب‌شناسی، دوره 30، شماره 2، ص 35-54.
محمدی، الف (1400) چینه‌نگاری سکانسی سازند قم در منطقه نطنز، نشریه رسوب‌شناسی کاربردی، دوره 9، شماره 18، ص 113-132.
منصوری، پ.، و صفری، ا (1384) میکروفاسیس و محیط­رسوبی سازند قم در ناحیه نراق (شمال­شرق دلیجان). هفتمین همایش انجمن دیرینه­شناسی ایران.
نوروزپور، ح (1400) زیست­چینه‌نگاری، ریزرخساره‌ها و مدل رسوبی سازند قم در برش چینه‌شناسی پشت دربند، شمال باختر همدان، نشریه رسوب‌شناسی کاربردی، دوره 9، شماره 17، ص 14-26.
نوری، ن (1376) بررسی میکروفاسیس و محیط­رسوبی سازند قم در منطقه عبدل­آباد سمنان و مقایسه آن با خارزن اردستان. پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، 87 ص.
Abdolmaleki, J., Tavakoli, V., and Asadi-Eskandar, A (2016) Sedimentological and diagenetic controls on reservoir properties in the Permian–Triassic successions of Western Persian Gulf, Southern Iran. Journal of Petroleum Science and Engineering, 141: 90-113.
Ahr, W. M (1973) The carbonate ramp-an alternative to the shelf model. Trans., Gulf Coast Assoc. Geological Society, 23: 221-225.
Amirshahkarami, M., Karavan, M (2015) Microfacies models and sequence stratigraphic architecture of the OligoceneeMiocene Qom Formation, south of Qom City, Iran. Geoscience Frontiers, 6: 593-604.
Amirshahkarami, M., Vaziri- Moghaddam, H., Taheri, A (2007) Sedimentary facies and sequence stratigraphy of The Asmari Formation at the Chaman- Bolbol, Zagros Basin, Iran. Journal of Asian Erath Sciences, 29: 947- 959.
Anjomshoa, A., & Amirshahkarami, M (2013) Biostratigraphy and paleoenvironmental model of the Late Oligocene deposits at the Tanbour section (SW Kerman, Central Iran). Scientific Journal Sedimentary Facies, 6: 149-130.‏
Berberian, M., King, G. C. P (1981) Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. National Research Council of Canada, 18: 210–263.
Brandano, M., Morsilli, M., Vannucci, G., Parente, M., Bosellini, F., Vicens, G (2010) Rhodolith-rich lithofacies of the Porto Badisco Calcarenites (upper Chattian, Salento, southern Italy). Italian Journal of Geosciences, 129: 119–131.
Cadjenovic, D., Kilibarda, Z., and Radulovic, N (2008) Triassic to Late Jurassic evolution of the Adriatic carbonate platform and Budva Basin, Southern Montenegra. Sedimentary Geology, 24: 1-17.
Colman-Sadd, S. P (1982) Two-stage continental collision and plate driving forces. Tectonopysics, 3: 263-282.
Daneshian, J., Dana, L. R (2007) Early Miocene benthic foraminifera and biostratigraphy of the Qom Formation, Deh Namak, central Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 29: 844-858.
Daneshian, J., Aftabi, A (2010) Biostratigraphy of Qom Formation Foraminifers based on new exploration in Navab Anticline surface section in South of Kashan. Journal of Science (University of Tehran) (JSUT), 35: 137-154.
Dunham, R. J (1962) Classification of carbonate Rocks according to depositional texture. In: Ham, W. E. (ed.), Classification of carbonate Rocks: American Association of Petroleum Geologists Memoir, 108-121 p.
Embry, A. F., & Klovan, J. E (1971) A late Devonian reef tract on northeastern Banks Island, NWT. Bulletin of Canadian petroleum geology, 19: 730-781.
Flugel, E (2010) Microfacies of Carbonate Rocks: analysis, interpretation and application. Springer, Berlin Heidelberg New York, 976 pp.
Fournier, F., Montaggioni, L., Borgomano, J (2004) Paleoenvironments and high-frequency cyclicity from Cenozoic South-East Asian shallow-water carbonates: a case study from the Oligo-Miocene buildups of Malampaya. Offshore Palawan, Philippines, Marine Petroleum Geology, 21: 1–21.
Furrer, M. A., Soder, P. A (1955) The Oligo-Miocene marine formation in the Qom region (Central Iran). In: Proceedings of the 4th World Petroleum Congress, Rome, Section I/A/5, 267–277 pp.
Geel, T (2000) Recognition of stratigraphic sequences in carbonate platform and slope deposi ts: empirical models based on microfacies analysis of Paleogene deposits in southeastern Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 155: 211- 238.
Guoqiang, X., Shaonan, Z., Zhongdong, L., Lailiang, S., and Huimin, L (2007) Carbonate Sequence Stratigraphy of a Back-Arc Basin: A Case Study of the Qom Formation in the Kashan Area, Central Iran. Acta Geologica Sinica, 81: 488–500.
Harzhauser, M., Piller, W. E (2007) Benchmark data of a changing sea—palaeogeography, palaeobiogeography and events in the Central Paratethys during the Miocene. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 253: 8-31.‏
Hottinger, L (1997) Shallow benthic foraminiferal assemblage as signals for depth of their deposition and their limestones. Society Geology France Bulletin, 168: 491- 505.
Karavan, M., Mahboubi, A., Vaziri-Moghaddam, H., Moussavi-Harami, R (2014) Sedimentary facies analysis and sequence stratigraphy of Qom Formation deposits in NE Delijan- NW Central Iran. Iran: Geosciences Journal, 94: 229-236.
Kendall, C. G., St. C., Skipwith, P. A. D.'E (1969) Holocene shallow water carbonate and evaporate sediments of the Khor al Bassam, Abu Dhabi, SW Persian Gulf. AAPG Bulletin, 53: 841-869.
Khaksar, K., Moghaddam, I. M (2007) Paleontological study of the echinoderms in the Qom Formation (Central Iran). Earth Sciences Research Journal, 11: 57-79.‏
Lipps, J. H., Stanley, G. D (2016) Reefs through time: an evolutionary view. In Coral Reefs at the Crossroads Springer, Dordrecht,‏ 175-196.
Mohammadi, E. Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H., Vaziri, M., R. and Ghaedi, M (2011) Microfacies analysis and paleoenviornmental interpretation of the Qom Formation, South of the Kashan, Central Iran. Carbonates and evaporates, 26: 255-271.
Mohammadi, E., Hasanzadeh-Dastgerdi, M., Ghaedi, M., Dehghan, R., Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H., Baizidi, C., Vaziri, M. R., and Sfidari, E (2013) The Tethyan Seaway Iranian Plate Oligo-Miocene deposits (the Qom Formation): distribution of Rupelian (Early Oligocene) and evaporate deposits as evidences for timing and trending of opening and closure of the Tethyan Seaway. Carbonates and evaporates, 28: 321-345.
Mohammadi, E., Hasanzadeh-Dastgerdi, M., Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H (2018) Microfacies and depositional environments of the Qom Formation in Barzok area, SW Kashan, Iran. Carbonates and evaporates, 34: 1293-1306.
Morely, C. K., Waples, D. W., Boonyasaknanon, P., Julapoor, A., Loviruchsutee, P (2013) The origin of separate oil and gas accmulations in adjacent anticlines in Central Iran. Marine and Petroleum geology, 44: 96-111.
Nichols, G (1999) Sedimentology and Stratigraphy. Blackwell Science, 355p.
Okhravi, R., and Amini, A (1998) An example of mixed carbonatepyroclastic sedimentation (Miocene, central Basin, Iran). Sedimentary Geology, 118: 37–57.
Reuter, M., Piller, W. E., Harzhauser, M., Mandic, O., Berning, B., Rögl, F., Kroh, A., Aubry, M. P., Wielandt-Schuster, U., and Hamedani, A (2009) The Oligo-/Miocene Qom Formation (Iran): evidence for an early Burdigalian restriction of the Tethyan Seaway and closure of its Iranian gateways. International Journal of Earth Sciences, 98: 627-650.
Romero, J., Caus, E., Rossel, J (2002) A model for the Palaeoenviornmental distribution of larger foraminifera based on Late Middle Eocene deposits on the margine of the south Pyrenean Basin (SE Spain). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 179: 43- 56.
Selley, R. C (1996) Ancient Sedimentary Environment. Chapman and Hall, 300 pp.
Selley, R. C (2000) Applied sedimentology. 2nd edn., Academic Press, San Deigo, 446 pp.
Tucker, M. E., Wright, V. P (1990) Carbonate Sedimentology. Blackwell Science, Inc, 482 pp.
Warren, J. K (2006) Evaporites­: Sediments, Resources and Hydrocarbons. Springer Verlag, Brunei, 1035 pp.
Wilson, B. R (1975) Carbonate Facies in Geological History. Springer, Berlin, 471pp.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 آذر 1400
  • تاریخ بازنگری: 16 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 23 فروردین 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار