پتروگرافی و ژئوشیمی نهشته‌های سیلیسی‌آواری برش آرک (پالئوسن فوقانی- ائوسن زیرین)، شمال غرب بیرجند، شاهدی بر جایگاه زمین‌ساختی و سنگ‌شناسی خاستگاه

نویسندگان

1 استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

3 دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

برش آرک در شمال غرب بیرجند در زون ساختاری شرق ایران واقع شده‌است. پتروگرافی و ژئوشیمی نهشته‌های سیلیسی‌‌آواری این برش به‌ منظور تعیین ترکیب سنگ‌شناسی و جایگاه زمین‌‌ساختی ناحیه منشأ مورد مطالعه قرار گرفته‌است. شواهد پتروگرافی نمونه‌های ماسه‌‌سنگی از جمله انواع کوارتزهای تک‌‌بلور و چند‌‌بلور با خاموشی مستقیم و موجی، فراوانی خرده‌‌سنگ‌های رسوبی و به مقدار کمتر خرده‌سنگ‌های دگرگونی و ولکانیکی و همچنین ترسیم نتایج آنالیز مودال این نمونه‌ها بر روی نمودار‌های تعیین‌‌کننده منشأ زمین‌-ساختی نشان می‌دهد ماسه‌‌سنگ‌های مطالعه شده حاصل حمل مجدد رسوبات، پس از برخورد و کوهزایی‌اند. بر اساس بررسی ژئوشیمی عناصر اصلی نمونه‌های شیلی نیز این رسوبات از سنگ‌های آذرین منشأ گرفته و به جایگاه زمین‌ساختی برخوردی تعلق دارند. زون زمین‌درز سیستان بین دو بلوک قاره‌ای لوت و افغان واقع شده‌است. بر مبنای کار محققین قبلی، فرورانش پوسته اقیانوسی سیستان نقش مهمی را در تحول تکتونیکی منطقه داشته‌است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که بدلیل فرورانش به سمت غرب اقیانوس سیستان در کرتاسه پیشین تا میانی، گوشته فوقانی به زیر بلوک لوت رانده شده و برخورد بین بلوک افغان و لوت در طول زون زمین‌درز سیستان احتمالا در کرتاسه فوقانی رخ داده‌است. تلفیق داده‌های فوق و مقایسه آن با تحول زمین‌ساختی منطقه نشان می‌دهد که نتایج این مطالعه می‌تواند برای بازسازی جغرافیای‌دیرینه منطقه مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Petrography and Geochemistry of Arc section (Upper Paleocene-Lower Eocene) siliciclastic deposits, northwest of Birjand, evidence of provenance tectonic setting and Lithology

نویسندگان [English]

  • M. Mortazavi Mehrizi 1
  • F. Malekmohammadi faradenbe 2
  • M. R. Hayhat 3
1 Assist. Prof., Dept., of Geology, Faculty of Sciences, University of Birjand, Birjand, Iran
2 M. Sc., student. Dept., of Geology, Faculty of Sciences, University of Birjand, Birjand, Iran
3 Assoc. Prof., Dept., of Geology, Faculty of Sciences, University of Birjand, Birjand, Iran
چکیده [English]

The Arc Section in the northwest of Birjand is located in the eastern Iran structural zone. The petrography and geochemistry of siliciclastic deposits of this section have been studied in order to determine the lithology and tectonic setting of the source area. Petrographic evidence of sandstone samples, including types of monocrystalline and polycrystalline quartz with non undulose and undulose extinction, the abundance of sedimentary rock fragments and to a lesser extent metamorphic and volcanic lithics, as well as drawing results of the modal analysis of these samples on the tectonic provenance diagrams show that the studied sandstones are the result of recycled orogeny and post collision. Also, based on the geochemical analysis of the major elements of the shale samples, these sediments originate from igneous rocks and belong to the collision tectonic setting. The sistan suture zone is placed between two continental blocks of Lut and Afghan. According to most researchers, subduction of the oceanic crust has played a very important role in the tectonic evolution of this region. The recent studies show that due to the westward subduction of the Sistan Ocean in the Early to Middle Cretaceous, the upper mantle was pushed under the Lut block and the collision between the Lut and Afghan blocks along the Sistan collision zone probably occurred in the Upper Cretaceous. Combining above data and comparing it with the tectonic evolution of the region shows that the results of this study can be used to reconstruct the paleogeography of this area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mineralogy
  • Major oxides
  • Collision setting
  • Upper Paleocene- Lower Eocene
  • Northwest of Birjand