بررسی پراکندگی و منشأ فلزات سنگین (Ni, Co, Mn, Ti, V) در رسوبات بستر دریاچه زریوار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین‌شناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

2 سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مدیریت زمین‌شناسی دریایی

3 گروه آمار، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

چکیده

دریاچه تالابی زریوار یکی از زیست بوم­های مهم آبی ایران می­باشد که در غرب ایران و در استان کردستان واقع شده است.  هدف از انجام این تحقیق بررسی رسوبات بستر دریاچه زریوار جهت تعیین غلظت عناصر سنگین (Ni وCo, Mn, Ti, V) منشأ و پراکندگی عناصر می‌باشد. به این منظور نمونه­های رسوب از 31 ایستگاه جمع­آوری شدند. فلزات نیکل، وانادیم، منگنز، تیتانیم و کبالت در رسوبات توسط دستگاه ICP-OES اندازه­گیری شدند. برای تعیین ارتباط بین عناصر و پارامترهای فیزیکوشیمیایی نمونه­ها از روش­های آنالیز خوشه­ای و هم­بستگی پیرسون استفاده شد. عناصر نیکل، وانادیم، کبالت و تیتانیم دارای هم­بستگی بالایی با یکدیگر هستند و با منگنز هم­بستگی منفی دارند. هم­چنین نقشه پراکندگی 5 فلز سنگین نیکل، وانادیم، منگنز، تیتانیم و کبالت در محدوده مورد مطالعه با استفاده از نرم­افزار ARC GIS 9.2 ترسیم شده است. نتایج نشان می­دهد غلظت عناصر سنگین کم بوده و رسوبات توسط Ni, Co, Mn, Ti, V آلـوده نشده­اند. حضور این فلزات در رسوبات بستر دریاچه زریوار توسط واحدهای زمین­شناسی منطقه کنترل می­شود. تغییرات میانگین غلظت عناصر کل ایستگاه­ها، به ترتیب Ti > Mn > V > Ni > Co تعیین گردید. نتایج شاخص زمین انباشت (Igeo) نشان می­دهد که نمونه­ها نسبت به این 5 عنصر عملاً غیرآلوده می­باشند. به نظر می­رسد عنصر منگنز دارای منشأ متفاوتی نسبت به سایر فلزات مورد مطالعه باشد. نتایج فاکتور غنی­شدگی برای این 5 عنصر پایین­تر از حد آلودگی بوده و غنی­شدگی کمی را نشان می­دهد. نتایج ضریب آلودگی نشان دهنده آلودگی متوسط رسوبات نسبت به عناصر نیکل، کبالت، وانادیم و تیتانیم و عدم آلودگی نسبت به عنصر منگنز بوده که نشان­دهنده تأثیر عوامل انسانی بر غلظت این فلزات می­باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Distribution and origin of heavy metals (Ni, Co, Mn, Ti, V) in bed sediments of the Zarivar Lake

نویسندگان [English]

  • B. Rafiei 1
  • F. Hoseinpanahi 1
  • A. Shakiba Azad 2
  • M. Sadeghi Far 3
چکیده [English]

Zarivar Lake, located west of Marivan city, Kurdistan Province, is an important freshwater lake in Iran. This study determined the concentration, origin, and distribution of heavy metals (Ni, Co, Mn, Ti, and V) in Zarivar Lake bed sediments. The sediment samples were collected from 31 stations. Cluster and Pearson correlation analyses were used to evaluate the relation between metals and physicochemical parameters of the samples. Ni, V, Co, and Ti were strongly correlated with each other and were negatively correlated with Mn. A distribution map of the metals was drawn using the ARC GIS 9.2 software. Results showed that metal concentrations were low and sediments were not contaminated by Ni, Co, Mn, Ti, and V. The presence of metals in bed sediments is controlled by local geological units. The mean variation in metal concentrations was Ti > Mn > V > Ni > Co. The results of the geoaccumulation index (Igeo) showed that the samples were practically not polluted by these five metals. The source of Mn appears to be different from the other studied metals. Enrichment factors for these five elements were lower than pollution limits, which indicated low enrichment. The pollution index showed moderately polluted sediments with regards to Ni, Ti, Co, and V, and unpolluted sediments with regards to Mn, which showed the human impact on the concentration of these metals. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heavy metals
  • Geoaccumulation Index (Igeo)
  • Contamination
  • Zarivar Lake
  • Kurdistan Province