زمین شیمی و محیط تشکیل نهشته فسفاتی دلیر، جنوب باختر چالوس، استان مازندران

نویسندگان

چکیده

نهشته فسفاتی دلیر در فاصله 57 کیلومتری جنوب باختر شهر چالوس، استان مازندران واقع می­باشد. این نهشته بخشی از کمربند فسفاتی مرند- دماوند محسوب می­شود و به صورت یک افق چینه­سان در درون ممبر شیل­ بالایی سازند سلطانیه (نئوپروتروزوئیک بالایی- کامبرین زیرین) توسعه یافته است. مطالعات کانی­شناسی نشان می­دهند که فرایند فسفات­زایی در منطقه دلیر با توسعه کانی­های متنوعی نظیر دولومیت، فلوئورآپاتیت، کلسیت، کوارتز، پیریت، ایلیت و موسکویت همراه بوده است. الگوهای توزیع عناصر اصلی، فرعی، و جزئی به هنجار شده به PAAS، تهی­شدگی عناصری نظیر Si، Fe، Al، K، Na، Ti، Th، Zr، Co، Cu، Ni، و Nb و غنی­شدگی عناصری چون Ca، P، Sr، و Y را در طی فسفات­زایی نمایش می­­دهند. تهی­شدگی REE نسبت به میانگین فسفریت­های دنیا دلالت بر تشکیل این نهشته در یک محیط بسته دارد. شاخص­های زمین­شیمیایی نظیر نسبت­های V/(V+Ni) (59/0- 73/0)، Th/U (10/0- 89/0)، Ce/Ce* (22/0- 55/0)، Mn* (75/0– الی 87/1–)، و Y/Ho (63/42- 84/57) پیشنهاد می­کنند که نهشته در یک شرایط بی­هوازی توسعه یافته است. الگوی توزیع عناصری نظیر Al، Mn، Fe، Mg، و Sr آشکار می­نمایند که فرایندهای بیوژنیک نقش ارزنده­ا­ی در توسعه نهشته ایفا نموده­اند. بر اساس مقادیر Eu/Eu* (88/0- 12/1) و Sr/Ba (45/0- 86/4) در نمونه­های مطالعه شده، به نظر می­رسد که فرایند فسفات­زایی در منطقه دلیر در pH اندکی اسیدی تا قلیایی و شوری نرمال رخ داده است. تلفیق نتایج حاصل از مشاهدات صحرایی، مطالعات کانی­شناسی و یافته­های زمین­شیمیایی نشان می­دهند که تشکیل نهشته مورد بررسی توسط جریان­های بالارو دریایی کنترل گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geochemistry and formation environment of the Dalir phosphate deposit, southwest of Chalous city, Mazandaran Province

نویسندگان [English]

  • Ali Abedini
  • Mortaza Cheshmehsari
  • Akram Alizadeh
چکیده [English]

The Dalir phosphate deposit is located in ~57 km of southwest of Chalous city, Mazandaran Province.This deposit is part of the Marand-Damavand phosphate belt and has developed as a stratiform horizon within upper shale member of Soltanieh Formation (Neoproterozoic- Lower Cambrian). Mineralogical studies show that phosphatization process in the Dalir area was accompanied by development of various minerals such as dolomite, fluor-apatite, calcite, quartz, pyrite, illite and muscovite. Distribution patterns of major, minor and trace elements normalized to PAAS display depletion of elements such as Si, Fe, Al, K, Na, Ti, Th, Zr, Co, Cu, Ni, and Nb, and enrichment of elements such as Ca, P, Sr, and Y during phosphatization. Depletion of REEs ratio to average of world phosphorites indicates that this deposit was formed in a closed environment. Geochemical indices such as ratios of V/V+Ni (0.59-0.73), Th/U (0.10-0.89), Ce/Ce* (0.22-0.55), Mn* (–0.75 to –1.87) and Y/Ho (42.63-57.84) suggest that deposit was developed in an anoxic-suboxic condition. Distribution pattern of elements such as Al, Mn, Fe, Mg and Sr reveal that biogenic processes have played vital role in development of deposit. According to values of Eu/Eu* (0.88-1.12) and Sr/Ba (0.45-4.86) in the studied samples, it seems that phosphatization process in the Dalir area occurred in slightly acidic to neutal pH and normal salinity.  Combination of the obtained results from field observations, mineralogical studies and geochemical data indicate that formation of studied deposit was controlled by marine upwellings.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • phosphate
  • Geochemistry
  • genesis
  • Dalir
  • Chalous