ریزرخساره ها، محیط رسوبی و زیست چینه نگاری سازند گورپی بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتونی در منطقه فارس (حوضه زاگرس)

عظام پناه, یداله; منصف, رضا; احمدی, وحید

doi:10.22084/psj.2020.21521.1237

ریزرخساره ها، محیط رسوبی و زیست چینه نگاری سازند گورپی بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتونی در منطقه فارس (حوضه زاگرس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

² استادیار گروه زمین شناسی، واحد استهبان، دانشگاه آزاد اسلامی، استهبان، شیراز

³ استادیار گروه زمین شناسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، استهبان، شیراز

10.22084/psj.2020.21521.1237

چکیده

به منظور مطالعات زیستچینهنگاری، ریزرخسارهها و محیطرسوبی سازند گورپی در استان فارس و شمالباختر نورآباد ممسـنی برش چینهشناسی مورگاه (در منتهیالیه غربی تاقدیس پسکهک) با 159 متر ضخامت مورد نمونهبرداری قرار گرفت. در این برش سازند گورپی با 140 متر ضخامت به طور عمده از سنگآهکهای رسی خاکستری رنگ و شیل تشکیل شده است. این سازند با ناپیوستگی فرسایشی آشکار که قلوههای هماتیتی معرف آن است بر روی سنگآهکهای ضخیم لایه سازند سروک قرار گرفته است و مرز بالایی آن با شیلهای ارغوانی رنگ قاعده سازند پابده نیز ناپیوسته است. در مطالعات زیستچینهنگاری سازند گورپی ضمن تشخیص 46 گونه متعلق به 16 جنس از فرامینیفرهای پلانکتونی 8 بایوزون شناسایی شده است. براساس بایوزونهای شناسایی شده سن سازند گورپی در برش مورگاه سانتونین- ماستریشتین پسین تعیین شده است. مرز کرتاسه/پالئوژن در این برش به دلیل نبود رسوبات انتهای ماسترشتین تا سلاندین غیرقابل بررسی میباشد. همچنین براساس مطالعات پتروگرافی 3 ریزرخساره در نهشتههای این سازند شناسایی شد که در بخش عمیق یک پلاتفرم کربناته نهشته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Microfacies, sedimentary environments and Planktonic foraminifera biostratigraphy of the Gurpi Formation in Fars area (Zagros basin)

نویسندگان [English]

y. ezampanah ¹
R. Monsef ²
V. Amadi ³

چکیده [English]

In order to study the biostratigraphy of the Gurpi Formation in Fars province and northwest of Nour Abad Mamasani, the Murgah stratigraphic section with 159 m thickness (in the most western part of the Paskuhak anticline) has been sampled. In this section, the Gurpi Formation with 140 m thickness predominantly consists of grey argillaceous limestones and shale. This formation rests disconformably upon thick layered limestones with hematite nodules of the Sravak Formation and also at the top, disconformably overlies on the Purple shale of the Pabdeh formation. In the biostratigraphic study of the Gurpi Formation, 46 species and 16 genera of planktonic foraminfera have been identified which is subdived into 8 biozens. Based on the identified biozones the age of the Gurpi Formation in the Murgah section is Santonian-Late Maastrichtian. Due to the main hiatus which encompasses Late Maastrichtian to Selandian, the K/Pg boundary in this section is not recorded. Furtermore based on petrographic studies 3 microfacies have been deposited in the open marine parts of a carbonate platform.

کلیدواژه‌ها [English]

Paskuhak
Zagros
K/Pg
Gurpi
Maastrichtian

مراجع

ابراری، ن.، وزیریمقدم، ح.، طاهری، ع. و صیرفیان، ع (1390) زیستچینهنگاری و تعیین عمق دیرینه سازند گورپی در جنوبباختر منطقه فیروزآباد، فصلنامه زمینشناسی ایران، دورۀ 5، شماره 17،ص 60-49.

احمدی، م.، وحیدینیا، م.، و عاشوری، ع (1391) پالئواکولوژی سازند آبتلخ در برش پادها واقع در شرق حوضه کپهداغ، بر اساس روزنداران پلانکتونیک و بنتیک، نشریۀ علمی پژوهشی رخسارههای رسوبی، دورۀ 5، شمارۀ 2، ص 119-134.

اصغریانرستمی، م (1391) مطالعه زیستچینهنگاری و جغرافیای دیرینه سازند گورپی در برش میشخاص، جنوب خاور ایلام، با استفاده از روزنبران، فصلنامۀ علوم زمین، دورۀ 22، شماره 85، ص 135-148.

بیرانوند، ب.، قاسمینژاد، ا (1392) بازسازی محیطرسوبی سازند گورپی به کمک رخسارههای پالینولوژیکی و مقایسه آن با مطالعات صحرایی و ریزرخسارههای رسوبی در شمالشرق ایذه، نشریه پژوهشهای چـینهنگاری و رسوبشناسی، دورۀ 50، شماره 1، ص 1-24.

حسینیبرزی، م.، هوشیار، م. و قلاوند، ه (1388) محیط رسوبی، کانیهای رسی و دیاژنز سازند گورپی در برش نمونه و میدان نفتی زیلایی (چاههای شماره 5 و 8)، فصلنامه علومزمین، دورۀ 18، شمارۀ 72، ص 111-120.

رحیمی، س.، صادقی، ع. و پرتوآذر، م. ر (1393) زیستچینه نگاری سازند گورپی در برش کوهسفید، خاور رامهرمز، فصلنامۀ زمینشناسی، دورۀ 24، شماره 94، ص 3-10.

رحیمی، س.، آشوری، ع. ر.، صادقی، ع. و قادری، ع (1397) زیستچینهنگاری سازند گورپی بر مبنای روزنداران پلانکتون در برش گنداب و تطابق آن با برش نمونه، تاقدیس کبیرکوه، جنوبغرب ایران، نشریه پژوهشهای چینهنگاری و رسوبشناسی، دورۀ 34، شماره 3، ص 37-52.

رفیعی، ب.، اربابی، م.، محسنی، ح. و بیاتی، م (1392) ژئوشیمی آلی، بلوغ حرارتی و پتانسیل هیدروکربنزایی سازند گورپی، ازگله، شـمالغرب کرمانشـاه، مجله رسوبشناسی کاربردی، دورۀ 1، شمارۀ 2، ص 29-37.

شهریاری، س.، لطفعلی کنی، ا.، و امیریبختیار، ح (1396) زیستچینهنگاری سازند گورپی در طاقدیس سمند (زون ساختاری لرستان) بر اساس نانوفسیلهای آهکی، نشریه پژوهشهای چینهنگاری و رسوبشناسی، دورۀ 33، شماره 3، ص 37-60.

صادقی، ع.، دارابی، ق (1394) بایوستراتیگرافی سازند گورپی در میدان نفتی مارون، نشریه پژوهشهای چینهنگاری و رسوبشناسی، دورۀ 31، شماره 6، ص 19-36.

فریدونپور، م.، وزیریمقدم، ح.، غبیشاوی، ع. و طاهری، ع (1394) چینهنگاری سازند گورپی در برش تاقدیس کوه سیاه و مقایسه آن با برشهای تنگ بوالفارس و تاقدیس آغار، نشریۀ علمی پژوهشی رخسارههای رسوبی، دورۀ 7، شمارۀ 1، ص 83-106.

مطیعی، ه (1374) زمینشناسی ایران، چینهشناسی زاگرس، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، 537 ص.

مقدسی، ع.، وزیریمقدم، ح.، صیـرفیان، ع (1396) سنگ چینهنگاری، زیستچینهنگاری و طیفسنجی پرتو گاما مرز کرتاسه-پالئوژن در برش چینهشناسی سطحی و چاه اکتشافی در ناحیۀ فارس ساحلی، کمربند چینخورده و راندۀ زاگرس، مجله رسوبشناسی کاربردی، دورۀ 5، شمارۀ 10، ص 97-126.

وزیریمقدم، ح.، کاملی، ا.، قیامی، م.، و طاهری، ع (1385) مقایسه چینهنگاری زیستی سازند گورپی در مقطع تیپ (شمالغرب مسجد سلیمان) و سبزهکوه (جنوبغرب بروجن)، نشریۀ علوم زمین، دورۀ 6، شماره 34، ص 803-826.

Beiranvand, B. and Ghasemi-Nejad, E (2013) High resolution planktonic foraminiferal biostratigraphy of the Gurpi Formation, K/Pg boundary of the Izeh Zone, SW Iran. Revista Brasileira de Paleontologia, 16: 5–26.

Beiranvand, B., Zaghbib-Turki, D. Ghasemi-Nejad, E (2014) Integrated biostratigraphy based on planktonic foraminifera and dinoﬂagellates across the Cretaceous/Paleogene (K/Pg) transition at the Izeh section (SW Iran). Comptes Rendus Palevol, 13: 235–258.

Darabi, Gh. and Sadeghi, A (2017) Biostratigraphy and Paleoecology of the Gurpi Formation in Marun Oil Field, Zagros Basin, SW Iran. Geopersia, 7: 169–198.

Darabi, Gh., Maghfouri Moghaddam, I., Sadeghi, A. Yusefi, B (2017) Planktonic foraminifera and sea-level changes in the Upper Cretaceous of the Gurpi Formation, Lorestan Basin, SW Iran. Journal of African Earth Sciences, 138: 201-218.

Darvishzad, B., Ghasemi-Nejad, E., Ghourchaei, S., Keller, G (2007) Planktonic Foraminiferal Biostratigraphy and Faunal Turnover across the Cretaceous-Tertiary Boundary in Southwestern Iran. Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 18: 139–149.

Dunham, R. J (1962) Classification of carbonate rocks according to depositional texture. Memoir American Association of Petroleum Geologists 1, 108-121.

Esmaeilbeig, M. R (2018) Biostratigraphy of the Gurpi Formation (Santonian–Maastrictian) by using Globotruncanidae, Zagros Mountains, Iran. Carbonates Evaporites, 33: 133–142.

Geel, T (2000) Recognition of stratigraphic sequence in carbonate platform and slope: empirical models based on microfacies analysis of Paloogene deposits in southeastern Spain. Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology, 155: 211–238.

Ghabeishavi, A., Vaziri-Moghaddam, H., Taheri, A. Taati, F (2010) Microfacies and depositional environment of the Cenomanian of the Bangestan anticline, SW Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 37: 275–285.

Ghasemi-Nejad, E., Hobbi, M. H. Schiøler, P (2006) Dinoﬂagellate and foraminiferal biostratigraphy of the Gurpi Formation (Upper Santonian–upper Maastrichtian), Zagros Mountains, Iran. Cretaceous Research, 27: 828–835.

Jones, R. W. and Racey, A (1994) Cenozoic Stratigraphy of the Arabian Peninsula and Gulf. In M. Simmons (Ed.), Micropalaeontology and hydrocarbon exploration in the Middle East. Chapman and Hall, p.273-303.

Olsson, R. K., Hemleben, C., Berggren, W. A. Huber, B. T (1999) Atlas of Paleocene planktonic foraminifera. Smithsonian Contribution to Paleobiology, 85, 225p.

Petrizzo, M. R., Falzoni, F., Premoli Silva, I (2011) Identification of the base of the lower-to-middle Campanian Globotruncana ventricosa Zone: comments on reliability and global correlations. Cretaceous Research, 32: 387–405.

Premoli Silva, I., Rettori, R. Verga, D (2003) Practical manual of Paleocene and Eocene planktonic foraminifera: International School on Planktonic Foraminifera, Perugia, 152 p.

Premoli Silva, I. and Verga, D (2004) Practical manual of Cretaceous planktonic Foraminifera, Course 3. In: Verga, D., Rettroi, R. (Eds.), International School of Planktonic Foraminifera. Universities of Perugia and Milano. Tripografiadi di Pontefecino, Perugia, 283 pp.

Razmjooei, M. J., Thibault, N., Kani, A., Mahanipour, A., Boussaha, M. Korte, C (2014) Coniacian–Maastrichtian calcareous nannofossil biostratigraphy and carbon-isotope stratigraphy in the Zagros Basin (Iran): consequences for the correlation of Late Cretaceous Stage Boundaries between the Tethyan and Boreal realms. Newsletters on Stratigraphy, 47: 183–209.

Razmjooei, M. I., Thibault, N., Kani, A., Dinarès-Turell, J., Pucéat, E., Shahriari, S., Radmacher, W., Jamali, A. M., Ullmann, C. V., Voigt, S. Cocquerez, T (2018) Integrated bio- and carbon-isotope stratigraphy of the Upper Cretaceous Gurpi Formation (Iran): A new reference for the eastern Tethys and its implications for large-scale correlation of stage boundaries. Cretaceous Research, 91: 312-340.

Razmjooei, M. I., Thibault, N., Kani, Ullmann, C. V., Jamali, A. M (2020) Santonian-Maastrichtian carbon-isotope stratigraphy and calcareous nannofossil biostratigraphy of the Zagros Basin: Long-range correlation, similarities and differences of carbon-isotope trends at global scale. Global and Planetary Change, 184: 103075.

Robaszynski, F. and Caron, M (Coordinators) (1979a) Atlas de foraminifères planctoniques du Crétacé Moyen (Mer Boréale et Téthys). Cahiers de Micropaléontologie, 1: 1–185.

Robaszynski, F. and Caron, M (Coordinators) (1979b) Atlas de foraminifères planctoniques) du Crétacé Moyen (Mer Boréale et Téthys). Cahiers de Micropaléontologie, 2: 1–181.

Vaziri-Moghaddam, H (2002) Biostratigraphic study of the Ilam and Gurpi formations based on planktonic foraminifera in SE of Shiraz, Iran. Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 13(4): 339-356.

Wynd, J. G (1965) Biofacies of the Iranian consortium-agreement area. Iranian Oil Operating Companies Report 1082. Unpublished.

Zarei, E. and Ghasemi-Nejad, E (2014) Sedimentary and organic facies investigation of the Gurpi Formation (Campanian–Paleocene) in south west of Zagros, Iran. Arabian Journal of Geosciences, 7: 4265–4278.