نگرشی بر ویژگی های بافتی و کانی شناسی رسوبات دریاچه دشت ارژن، استان فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس

2 دانشیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس

3 دانش آموخته دکترای زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس

چکیده

دریاچه دشت­ارژن از جمله زیست­بوم­های مهم و با ارزش استان فارس است که بیش از 1000 هکتار وسعت دارد و در 65 کیلومتری جنوب­باختری شیراز قرار گرفته است. برای شناخت مشخصه­های بافتی نهشته­های این دریاچه فصلی، تعداد 20 نمونه از بستر دریاچه برداشت گردید. پـراکندگی اندازه ذرات این نهـشته بدین صـورت است که مقدار رس 73 درصد، سـیلت 15 درصـد و ماسه 12 درصد می­باشند. به عبارتی عمده این نهشته­ها در رده رس و رس ماسه­ای قرار می­گیرند. جورشدگی ضعیف تا متوسط، کج­شدگی منفی (به سوی ذرات دانه­درشت)، کشیدگی پهن تا بسیار کشیده، گردشدگی خوب تا نیمه­گردشده و کرویت متوسط تا بالا از دیگر ویژگی­های بافتی این نهشته­ها هستند. ترک­های گلی و طبقه­بندی تدریجی از ساخت­های رسوبی غالب در این نهشته­ها می­باشند. کلسیت و کوارتز کانی­های اصلی و دولومیت، هالیت، فلدسپار، مونت­موریلونیت از کانی­های فرعی نهشته­های دریاچه دشت­ارژن می­باشند. در این نهشته­ها 15 نوع کانی سنگین تشخیص داده شد. مشخصه­های بافتی نشان می­دهد ذرات متشکله این رسوبات تحت تاثیر فرآیندهای رودخانه­ای و بادی حمل و در  محیط آرام و کم انرژی یک دریاچه فصلی ته­نشین شده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An attitude on the textural and mineralogical characteristics of sediments in Arjan Plain lake, Fars Province

نویسندگان [English]

  • T. Motevalli Zahed 1
  • P. Rezaee 2
  • R. Zarezade 3
چکیده [English]

Arjan plain lake is one of the most important and valuable ecosystems in Fars Province possessing an area of more than 1000 hectares in 65 km southwest of Shiraz. Twenty samples were taken from the lake bed for identifying sediment textural characteristics of this seasonal lake. The particle size distribution of this deposit is 73% clay, 15% silt and 12% sand. In other words, these deposits are in the category of clay and sandy clay. Other textural features of these deposits include weak to moderate sorting, negative skew (towards coarse grains), very leptokurtic to platykurtic, fine to semi-rounded roundness, and medium to high sphericity. Mud cracks and typical gradual classification are the predominant sedimentary structures in these deposits. The main calcite and quartz minerals and dolomite, halite, feldspar, montmorillonite are sub-minerals of Arjan plain lake deposits. Fifteen types of heavy minerals were detected in these deposits. Histological characteristics show that the particles formed by these sediments are transported by river and wind processes and are deposited in a calm and low energy lake environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Textural characteristics
  • Sedimentology
  • Arjan plain lake
  • Fars province
ارزانی، ن (1376) آزمایشگاه رسوب­شناسی، انتشارات دانشگاه پیام نور، 129ص.
اسکندری، م (1342) بررسی هیدرولوژی منطقه دشت­ارژن (فارس)، گزارش تهیه شده اداره آب منطقه جنوب (فارس).
اهری­پور، ر ( 1392) مبانی رسوب­شناسی، انتشارات علوی، 350 ص.
خانی، م.، منافی، ش (1395) مطالعه اثرات دریاچه اورمیه بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و کانی­شناسی خاک­های منطقه دیزج دول، ارومیه، نشریه پژوهش­های حفاظت آب و خاک، شماره اول، جلد 23، ص 45-82.
خـدابخش، س.، صحـرارو، ن (1394) آزمـایـش­هـای رسوب­شناسی، انتشارات دانشگاه بوعلی­سینا، 119ص.
دیبادین، ب.، خسروتهرانی، خ.، سهرابی ملایوسفی، م (1391)  مطالعه مختصات رسوبی نهشته­های ساحلی دریای خزر، حد فاصل رودسر تا رامسر، نخستین کنگره تخصصی رسوب­شناسی و چینه­شناسی، مشهد، ص 9-13.
رفیعی.، ب، احمدی­قمی، ف. حسین­پناهی، ف (1395) کاربرد روش­های آماری چندمتغیره برای جدایش منشا فلزات نهشته­های دریاچه زریوار، استان کردستان، غرب ایران، مجله رسوب­شناسی کاربردی،  (8)4، ص 74-88.
رفیعی.، ب، حسین­پناهی، فروزان، شکیبا آزاد، ع.، صادقی­فر، م (1393) بررسی پراکندگی و منشا فلزات سنگین (Ni,Co,Mn,V,Ti) در رسوبات بستر دریاچه زریوار، مجله رسوب­شناسی کاربردی، (2)3، ص 1-11.
سرکاری­نژاد، خ.، کمالی، ز (1393) تحلیل مزوسکوپی و میکروسکوپی روند دیرینه تنش و واتنش با استفاده از دوقلویی- e و محور – c کلسیت­های آینه­های گسلی و خش­لغزهای گسلی فروبوم دشت­ارژن، جنوب­باختر ایران، نشریه علوم زمین، (91)23، ص 131-140.  
ظاهری، م.، پاکزاد، ح. ر.، پسندی، م (1389) بررسی عناصر سنگین Pb, Cd, Zn, Cu، در پهنه نمکی پلایای گاوخونی (جنوب­خاور اصفهان)، چهارمین همایش تخصصی مهندسی محیط­زیست، 8 ص.
عبدی، ل.، رحیم­پوربناب، ح ( 1393) کانی­شناسی تبخیری توالی­های کواترنری و بررسی تحولات شیمیایی شورابه در پلایای میقان اراک، مجله بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، (1)22، ص 62-49.
علی­نیایی، ز.، پسندی، م.، پاکزاد، ح ( 1393) بررسی تمرکز عناصر سنگین Mn, Pb, Cu, Ag, Zn ,Sr, Co, Cd و Ni در پهنه‌های ماسه‌ای پلایای گاوخونی (جنوب خاوری اصفهان)، مجله پژوهش­های چینه­نگاری و رسوب­شناسی، (30)3، ص 46-35.
کاظمی، م.، فیض­نیا، س.، خسروی، ح.، مصباح، ح.، شهنازی، ح (1396) بررسی شاخص‌های رسوب‌شناسی و طبقه‌بندی رسوبات بستر دریاچه مهارلو جهت تعیین حساسیت آن به فرسایش بادی، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، (24)2، ص 828-815.
کمالی، ز.، سرکاری­نژاد، خ.، رهنماراد، ج (1392) بررسی ساختاری فروبوم دشت­ارژن با استفاده از تکنیک­های سنجش از دور و خش­لغزهای گسلی، زمین­شناسی تکتونیک نشریه زمـین­شناسی کاربردی، (9)2، ص 135-148.
لک، ر.، رضاییان­لنگرودی، س (1393) رسوب­شناسی و کانی­شناسی رسوبات هولوسن دریاچه حوض سلطان. فصلنامه کواترنری ایران، (1)2، ص 137-148.
مقصودی، م.، جعفربیگلو، م.، رحیمی، ا (1393) شواهد رسوبی تغییرات اقلیمی در دریاچه زریبار طی هولوسن، پژوهش جغرافیای طبیعی، (46)1، ص 43 تا 58.
مهدوی­کیا، ح (1390) بررسی مسیر خروج آب از پولژه دشت­ارژن، پایـان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه شیراز، 166 ص.
Allen., J. R. L (2012) Principles of Physical Sedimentology, Springer Science & Business Media, 272pp.
Babeesh, C., Lone, A., & Achyuthan, H (2017) Geochemistry of Manasbal lake sediments, Kashmir: Weathering, provenance and tectonic setting. Journal of the Geological Society of India, 89(5): 563-572
Battarbee, R. W (1979) Palaeolimnological approaches to climate change, with special regard to the biological record. Quatern Sci Rev 19: 107-124.
Cojan, I., Renard. M (2002) Sedimentology, Danod, Paris, France, 483 p.                                                                     
Dan. G., Daniel, F (2015) Geomathematical and Petrophysical Studies in Sedimentology: An International Symposium, herzien, 286 p.
Deynouxa, M., Inerb, C. A., Monodc, O., Karab, A., Vyvkoglud, M., Manatschala, G (2005) Sevim Tuzcu Facies architecture and depositional evolution of alluvial fan-delta complexes in the tectonically active Miocene Kfprqc, ay Basin, Isporta Angle, Turkey, Sedimentary Geology, 173: 315-343.
Di Giulio, A., Ceriani, A., Ghia, E. and Zucca, F(2003) Composition of modern stream sand derived from sedimentary source rocks in a temperateclimate (Northen Apennines, Italy). Sedimentary Geology, 158: 145-161.
Fan, J., Xiao, J., Wen, R., Zhang, S., Huang, Y., Yue, J., ... & Liu, Y (2019) Mineralogy and carbonate geochemistry of the Dali Lake sediments: Implications for paleohydrological changes in the East Asian summer monsoon margin during the Holocene. Quaternary International, 527: 103-112.
Folk, R. L (1974) The Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill Publishing Co., Austin, 182p.
Giguet-Covex, C., Arnaud, F., Poulenard, J., Enters, D., Reyss, J. L., Millet, L., ... & Vidal, O (2010) Sedimentological and geochemical records of past trophic state and hypolimnetic anoxia in large, hard-water Lake Bourget, French Alps. Journal of Paleolimnology, 43(1): 171-190.
Ivanić, M., Lojen, S., Grozić, D., Jurina, I., Škapin, S. D., Troskot-Čorbić, T., ... & Sondi, I (2018) Geochemistry of sedimentary organic matter and trace elements in modern lake sediments from transitional karstic land-sea environment of the Neretva River delta (Kuti Lake, Croatia). Quaternary International, 494:286-299.
Jouve, G., Vidal, L., Adallal, R., Rhoujjati, A., Benkaddour, A., Chapron, E., ... & Hebert, B (2019) Recent hydrological variability of the Moroccan Middle Atlas Mountains inferred from microscale sedimentological and geochemical analyses of lake sediments. Quaternary Research, 91(1): 414-430.
Kenneth, J. H (2013) Physical Principles of Sedimentology: A Readable Textbook for Beginners and Experts, Springer Science & Business Media, 233p.
Kuscu, M., Cengiz, O., & Kahya, A (2018) Mineralogy and Geochemistry of Sedimentary Huntite Deposits in the Egirdir-Hoyran Lake Basin of Southern Turkey. Journal of the Geological Society of India, 91(4): 496-504.
Lewis, D. W., McConchie, D (1994) Analytical Sedimentology, Chapman and Hall, New York, 197p.
Martín-Puertas, C., Valero-Garcés, B. L., Mata, M. P., Moreno, A., Giralt, S., Martínez-Ruiz, F., & Jiménez-Espejo, F (2011) Geochemical processes in a Mediterranean Lake: a high-resolution study of the last 4,000 years in Zonar Lake, southern Spain. Journal of Paleolimnology, 46(3): 405-421.
Rahimpour-Bonab, H., Abdi, L (2012) Sedimentology and origin of Meyghan lake/playa deposits in Sanandaj–Sirjan zone, Iran, Carbonates Evaporites, 27: 375-393.
Schmidt, R., Roth, M., Tessadri, R., & Weckström, K (2008) Disentangling late-Holocene climate and land use impacts on an Austrian alpine lake using seasonal temperature anomalies, ice-cover, sedimentology, and pollen tracers. Journal of Paleolimnology, 40(1): 453-469.
Sinha, R., Roy, P. D., Smykatz-Kloss, W (2006) Late Holocene geochemical history inferred from Sambhar and Didwana playa sediments, Thar Desert, India: Comparison and synthesis, Quaternary International, 144 (1): 84-98.
Strakhovenko, V., Subetto, D., Ovdina, E., Danilenko, I., Belkina, N., Efremenko, N., & Maslov, A (2020) Mineralogical and geochemical composition of Late Holocene bottom sediments of Lake Onego. Journal of Great Lakes Research.
Thin, M. M., Setti, M., Sacchi, E., Re, V., Riccardi, M. P., & Allais, E (2020) Mineralogical and geochemical characterisation of alkaline lake sediments to trace origin, depositional processes, and anthropogenic impacts: Inle Lake (Southern Shan State, Myanmar). Environmental Earth Sciences, 79(8).
Tucker, M. E (2001) Sedimentary Petrology: An introduction to the origin of Sedimentary Rocks, Blackweii, 262p.
Whitaker, A. C., Potts, D. F (2007) Coarse bed load transport in an alluvial gravel bed stream, Dupuyer Creek, Montana, Earth Surface Prosses and Landforms, 32(13): 1984-2004.