بررسی سرشاخه های باختری رودخانه قره چای براساس نوع رودخانه و رخساره های رسوبی

خدابخش, سعید; محسنی, حسن; حسام زاده, مژگان; مهاجروطن, ملیحه; کرم الهی, لیلا

بررسی سرشاخه های باختری رودخانه قره چای براساس نوع رودخانه و رخساره های رسوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

رودخانهها یکی از مهمترین منابع آب شیرین سطحی به شمار میروند؛ علاوه بر آن سازههای بسیاری بر روی آنها و یا در کنار آنها قرار دارند. بیشتر اطلاعات پایه در مورد رودخانهها در رابطه با الگوی کانال و رسوبات برجای گذاشته آنها است. معتبرترین روش شناخت الگوی کانال بر مبنای شاخصهای کمی (غیر توصیفی) است؛ در کنار آن، رخسارههای رسوبی رودخانهها اطلاعات مهمی در زمینه شرایط حمل دانهها و انرژی آنها در اختیار قرار میدهند. در این پژوهش، الگوی سرشاخههای باختری رودخانه قرهچای بر اساس شاخصهای ریخت شناسی (سطح I و II روش روسگن به همراه شاخصهای هندسی دیگر) و رخسارههای رسوبی (ردهبندی مایل) مورد بررسی قرار گرفته است.
حوضه آبخیز رودخانه قرهچای با مساحت 14455 کیلومتر مربع یکی از زیرحوضههای حوضه آبریز دریاچه نمک است که بیش از 76% آن آن در استان همدان واقع شده است. این رودخانه عمدتا تک کانال است؛ پیچش اغلب بین 1 تا 5/1، گودافتادگی 1/1 تا 2، نسبت پهنا به عمق از کمتر از 10 تا 70 و شیب از 02/0 تا 001/0 متغیر است. در بخش کوهستانی کانال با بستر V شکل و گودافتاده (تیپهایA و (G دیده میشود. در بخش دشت، کانال متقارن و پهن (نسبت پهنا به عمق >10) است؛ در این بخش حوضه تیپهای B، C و F (به سوی پایین دست) وجود دارند؛ گاهی در بازههای کوتاهی تیپ چند کانال (D) جایگزین دو تیپ اخیر میشود. بستر قرهچای در بخشهای کوهستانی شنی (رخسارههای Gms و Gm) است؛ در دشت، رخسارههای ماسهای (Sh ,St و Sm) فراوانتر است. رخسارههای گلی (Fm و Fl) در بخشهای پایین دست گسترش بیشتری دارند. این رخسارهها عمدتا در شرایط رژیم جریانی پایین و ابتدای رژیم جریانی بالا برجای گذاشته شدهاند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study on the western tributaries of Qara-Chay River on the basis of river type and sedimentary facies

نویسندگان [English]

DR. S. Khodabakhsh
Dr. H Mohseni
M Hesam-Zadeh
M. Mohajer-Vatan
L. Karamollahi

چکیده [English]

Rivers are one of the most important fresh-water resources of the earth; in addition, many constructions are located on or adjacent to rivers. The most authentic method about river pattern is based on quantitative (non-descriptive) data; sedimentary facies give us important information about the river energy and its transportation processes as well. In this research, the channel pattern of the western tributaries of Qara-Chay river on the basis of morphological parameters (Levels I and II of Rosgen classification and some other parameters) and sedimentary facies (Miall classification) were studied.
The Qara-Chay drainage basin (area=14455 Km²) is one of the sub-basins of theQom salt lake (centralIran); more than 76% of its area is located inHamedanProvince. This river is mainly single channel, its sinuosity is 1-1.5, entranchment ratio is 1.1-2, W/D varies between less than 10 to 70 and slope is 0.02-0.001. In the mountainous part, the channel is entrenched and V-shaped (A and G types). It becomes wider (W/D >10) in the plain; in this part of the basin, B, C and F types (downstream) are present; in some short distances the multi-channel type (D) may occur. The Qara-Chay bed in mountainous part gravelly facies (Gms and Gm) are present; sandy facies (Sm, Sh and St) are more abundant in the plain. Muddy facies (Fl and Fm) persist in distal parts. These facies were mainly deposited in the lower-flow and the primitive stage of the upper-flow regime.

کلیدواژه‌ها [English]