اسفنج های شته تیتی هیپرکلسیفای و اهمیت پالئواکولوژی آن ها در سازند اسفندیار در منطقه دیهوک (کوه های شتری، بلوک طبس- ایران مرکزی)

نویسندگان

1 استادیار گروه عمران، دانشکده خوارزمی شهرضا، دانشگاه فنی و حرفه‌ای اصفهان، اصفهان

2 دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه یزد، یزد

چکیده

یکی از عمده‌ترین فسیل‌های بنتیک سازند اسفندیار در منطقه دیهوک (بلوک طبس)، شته‌تیت‌‌های هیپرکلسیفای می‌باشند که از نظر ساختاری شباهت‌هایی هم با گروه‌های مرجانی، بریوزوا و استروماتولیت دارند. این گروه از اسفنج‌های هیپرکلسیفای با اشکال متنوعی همانند لامینار، گنبدی، پیازی شکل، ستونی، شاخه‌ای پیچیده و با اندازه‌های متفاوت (با حداکثر قطری 60 سانتی‌متر) در برش دیهوک مشاهده گردیدند، به طوری که این تنوع فرم‌ها نشانگر میزان و نوسانات انرژی محیطی می­باشد. این گروه از فسیل‌های بنتیک برای اتصال اولیه نیاز به بستری سخت دارند و در محیط‌های نورانی یا فوتیک زندگی می‌کرده‌اند. به طور معمول عوامل رسوبگذاری و نوسانات انرژی در محیط به طور موثری در تکوین فرم این گروه از اسفنج‌ها موثر بوده‌اند. بررسی انرژی محیط دیرینه نشان می‌دهد که شته‌تیت‌های شاخه‌ای و ستونی در محیط‌های کاملا آرام رشد کرده‌اند، در حالی که سایر فرم‌ها با شکل صفحه‌ای و گنبدی، خود را با محیط‌های پر انرژی‌تر، سازش داده‌اند. بررسی و تفسیر این نوع رشد در شته‌تیت‌ها همزمان با مطالعه رخساره‌ها در پلاتفرم سازند اسفندیار درک بهتری از محیط دیرینه فراهم نموده است، از نظر زمانی  پیدایش و گسترش این گروه از اسفنج‌ها با اسکلت شته‌تیتی در سازند اسفندیاردر محدوده زمانی کیمیریجین پیشین در بخشی از تتیس مرکزی (بلوک طبس) قابل توجه می‌باشد، اگر چه این گروه در کربونیفر بالایی- پرمین، تریاس میانی تا کرتاسه در سراسر تتیس گسترش داشته‌‌‌‌‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Hypercalcified chaetetid sponges and its paleoecological significance of the upper Jurassic Esfandiar platform in Deihuk area (Shotori Mountains, Tabas Block, central Iran)

نویسندگان [English]

  • H. Bagi 1
  • K. Rashidi 2
چکیده [English]

The most important bentic fossil in Esfandiar Limestone formation is hypercaclcified sponges. This study shows that chaetetids display morphologies similar to such benthic organism as stromatoporoids, bryozoans and corals. Most of the chaetetids in the Esfandiar Formation are tabular and bulbous forms. Chaetetid sponges occur mainly as hemispheroids up to a diameter of 60 cm, being more common towards the platform margin. Chaetetids clearly grew in shallow-water marine environments and they are usually inferred to indicate a shallow subtidal environment. Fossil chaetetids were a conspicuous component of reefal and associated environments during the Late Paleozoic (Late Carboniferous and Permian) and part of the Mesozoic (Middle Triassic into the Cretaceous) in the Tethys but were mainly dispersed in the Esfandiar platform. Hypercalcified sponges with a chaetetid skeleton are members of the marine sessile benthos. The skeleton of hypercalcified demosponges is a rigid a specular skeleton, or a combination of both Growth forms of chaetetids in the Esfandiar Formation are: bulbous, domical, laminar and complex. At the base of the Esfandiar Formation, most of the chaetetids have ragged margins indicating episodic sedimentation and others that were reoriented during life show changes in growth directions. Bioclastic rudstones and bioconglomeratic layers indicate in situ reworking by storms of the platform sediments. The predominance of large chaetetids may reflect particularly strong storm events or proximity to the platform margin. At the high-energy platform margin, ooid shoals protected the platform interior from the open sea during the Middle Oxfordian to Lower Kimmeridgian

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chaetetid sponges
  • Growth form
  • Esfandiar formation
  • Paleoecology

مراجع

Bagi, H., Tasli, K., Hamadani, A (2006) Microfacies and paleoenvironmental interpretation of the Upper Jurassic Esfandiar Formation (east-central IRAN), Carbonates Evaporites, 21(2): 115–123.
 Bagi, H., Tasli, K (2007) Paleoenvironmental analysis and biostratigraphy of the Upper Jurassic Esfandiar Formation (East–Central Iran), Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, 243 (1): 101–111.
Bagi, H., West, R. R (2015) Microfacies and environmental significance of hypercalcified demosponges of the Upper Jurassic Esfandiar platform (Shotori Mountains, Tabas Block, east-central Iran), Carbonates Evaporites, 30: 483–493.
Connolly, W. M, Lambart, L., L, Stanton, R. J. J (1989) Paleoecology of Lower and Middle Pennsylvania Chaetetes in North America. Facies, 20: 139–168.
El-Asaad, G. M. A (1991) Oxfordian hermatypic coral from central Suadi Arabia, Geobios, 24: 267–287.
Etesampour, A., Mahboubi, A., Moussavi-Harami, R., Bagi, H (2020) Depositional history and sequence stratigraphy of central Tethyan from the Upper Triassic Nayband Formation, Central Iran, Carbonates Evaporites, 35: 13.
Flügel, E (2004) Microfacies of carbonate rocks. Analysis, interpretation and application: Berlin- Heidelberg- New York, Springer Verlag, 984.
Fursich, F. T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Majidifard, M. R (2009) The Mid-Cimmerian tectonic event (Bajocian) in the Alborz Mountains, Northern Iran: evidence of the break-up unconformity of the South Caspian Basin. In: Brunet MF, Wilmsen M, Granth JW (eds) South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society, London, Special Publications, 312: 189–203.
Fursich, F., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Majidifard, R (2003a) Evidence of synsedimentary tectonics in the northern bas Block, east central Iran: The Callovian (Middle Jurassic) Sikhor Formation, Facies, 48: 151–170.
Fursich, F., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Schairer, G., Majidifard, R (2003b) Platform-basin transect of a Middle to Late Jurassic large-scale carbonate platform system (Shotori Mountains, Tabas Area, east central Iran), Facies, 48: 171–198.
Fursich, F., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Majidifard, R (2009) The Mid-Cimmerian tectonic event (Bajocian) in the Alborz Mountains, Northern Iran: evidence of the break-up unconformity of the South Caspian Basin. In: Brunet MF, Wilmsen M, Granth JW (eds) South Caspian to Central Iran Basins. Geological Society, London, Special Publications, 312: 189–203.
Kershaw, S., West, R. R (1991) Chaetetid growth form and its controlling factors. Lethaia, 24: 333–346.
Kershaw, S., Wood, R., Guo, L (2006) Stromatoporoid response to muddy substrates in Silurian limestones, GFF - Geologiska Föreningens i Stockholm Förhandlingar, 128: 131-138.
Leinfelder, R., Schmid, D., Nose, M, Werner, W (2002) Jurassic reef patterns the expression of a changing globe. In: Kibling W, Flugel E, Golonka J (eds) Phanerozoic Reef patterns, SEPM Special publication, 72: 465-520.
Leinfelder, R. F., Schlagintwelt, W., Werner, O., Erbli, M., Nose, D. U., Schmid, G., Hughes, W (2005) Significance of stromatoporoids in Jurassic reefs and carbonate platforms-concepts and implications, Facies, 51: 287–325.
Limmon, G. V (1996) An assessment of coral reefs in Ambon, Indonesia, unpublished thesis, Mc Master University, p 88, Hamilton (Canada).
Reitner, J (1992) Coralline Spongien Der Versuch einer phylogenetischtaxonomischen Analyse: Berliner Geowissenschaftliche Abhandlungen, E1, 1-352, pl- 1-62.
Riding, R (2004) Solenopora is a Chaetetid Sponge, Not an Alga: Palaeontology, 47: 117-122.
Riedel, P (1990) Riffbiotope im Karn undnor (Obertrias) der Tethys: Entwicklung, Einschnitte und Diversitätsmuster: Erlangen, Germany, Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg, Geozentrum Nordbayern, tesis doctoral, 90: 1-15.
Schairer, G., Fürsich, F., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K., Majidifard, R (2003) Stratigraphy and ammonite fauna of Upper Jurassic basinal sediments at the eastern margin of the Tabas Block (east-central Iran). Geobios, 6: 195–222.
Schlagintweit, W., Gawlick, H. G., Lein, R (2005) Micropala ontologie und Biostratigraphie der Plassen-Karbonatplattform der Typlokalita (Ober-Jura bis Unter-Kreide, Salzkammergut, Osterreich). J Alp Geol Mitt Ges Geol Bergbaustud Osterr, 47: 11–102.
Soffel, J., Forster, H (1984) Polar wander path of the central East Iran microplate including new results. Neues Jahrb Geol paleontol Abh, 168: 165–172.
Sutherland, P. K (1984) Chaetetes reefs of exceptional size in Marble Falls Limestone (Pennsylvanian), central Texas. Palaeontographica Americana, 54: 543–547.
Tasli, K., Altiner, D., Koc, H., Eren, M (2008) Benthic foraminiferal biostratigraphy of the Jurassic platform carbonate succession in the Bolkar Mountains (S Turkey). Micropaleontology, 54(5): 425–444.
West, R. R, Roth S. M (1991) Siliciclastic content of chaetetid habitats: preliminary results. Geol Soc Am Abstr Programs, 23(5): A343.
West, R. R (2011a) Part E, Revised, Volume 4, Chapter 2B: functional morphology of the fossil hypercalcified chaetetid-type Porifera Demospongiae). Treatise Online 21:1–38, 9 fig., 9 tables. Lawrence, Kansas, USA.
West, R. R (2011b) Part E, Revised, Volume 4, Chapter 2A: introduction to the fossil hypercalcified chaetetid-type Porifera (Demospongiae). Treatise Online 20:1–79, 52 fig. Lawrence, Kansas, USA.
West, R. R (2011c) Part E, Revised, Volume 4, Chapter 2B: functional morphology of the fossil hypercalcified chaetetid-type Porifera Demospongiae). Treatise Online 21:1–38, 9 fig., 9 tables. Lawrence, Kansas, USA.
West, R. R (2011d) Part E, Revised, Volume 4, Chapter 2C: classification of the fossil and living hypercalcified chaetetid-type Porifera (Demospongiae). Treatise Online 22:1–24, 6 tables. Lawrence, Kansas, USA.
West, R. R (2012a) Part E, Revised, Volume 4, Chapter 2D: Evolution of the hypercalcifiedchaetetid-type Porifera (Demospongiae). Treatise Online 35, 6 tables. Lawrence, Kansas, USA, 1–26.
West, R. R (2012b) Part E, Revised, Volume 4, Chapter 2E: paleoecology of the hypercalcified chaetetid-type Porifera (Demospongiae). Treatise Online 36, 46 fig., 3 tables. Lawrence, Kansas, USA, 1–68.
West, R. R (2012c) Part E, Revised, Volume 4, Chapter 2F: paleogeography and biostratigraphy of the hypercalcified chaetetid-type Porifera (Demospongiae). Treatise Online 37, 7 fig., 2 tables. Lawrence, Kansas, USA, 1–29.
Wilmsen, M., Fursich, F., Seyed-Emami, K (2003) Revised lithostratigraphyof the Middle and Upper Jurassic Magu Group of the northern Tabas Block, east-central Iran, Newsl Stratigr, 39 (2/3): 143–156.
Wilmsen, M., Fursich, F. T., Seyed-Emami, K. and Majidifard, M. R (2009) An overview of the lithostratigraphy and facies development of the Jurassic System on the Tabas Block, east-central Iran. In: South Caspian to Central Iran Basins (M.-F. Brunet, M. Wilmsen and J. Granath, eds), Geol. Soc. Lond. Spec.Publ., 312: 323–344.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 23 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 26 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار