بازسازی شرایط محیط رسوبی سازند تاربور در منطقه فارس داخلی، برش‌های ماندگان و خانه‌نهر

نویسندگان

1 استادیار گروه زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار گروه زمین‌شناسی، پردیس علوم، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

در این تحقیق دو برش از سازند تاربور در زون ساختاری چین‌خورده-رانده زاگرس مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌ است. سازند تاربور به سن مایستریشتین در برش‌های مورد مطالعه به صورت همشیب و پیوسته بر روی سازند گورپی قرار دارد. در برش ماندگان این سازند با مرز فرسایشی و همشیب توسط سازند بختیاری پوشیده می‌شود و در برش خانه‌نهر سازند ساچون با ناپیوستگی فرسایشی بر روی آن قرار گرفته است. با توجه به فراوانی محتوای فسیلی در این رسوبات، عمده مطالعات صورت گرفته بر روی این سازند در زمینه دیرینه‌شناسی متمرکز شده است. مطالعات سنگ‌شناسی و رخساره‌ای در منطقه فارس داخلی نشان دهنده وجود 12 رخساره رسوبی کربناته در این رسوبات است که در چهار زیر محیط دریای‌باز پشته‌های سدی بایوکلستی، لاگون و پهنه جزرومدی پراکنده شده‌اند. فراوانی روزن‌بران کف‌زی به خوبی تغییرات شرایط را از محیط‌های عمیق به کم عمق نشان می‌دهد. نتایج بررسی‌های صحرایی و روند تغییرات جانبی و عمودی رخساره‌ها منعکس‌کننده وجود یک رمپ کربناته از نوع هموکلینال در زمان ته‌نشینی این رسوبات است. روند تغییرات عمق رخساره‌ها، الگوی پراکندگی آن­ها و ویژگی مرز فوقانی سازند نشان می‌دهد برش ماندگان در قسمت کم‌عمق این رمپ قرار داشته و به سمت جنوب شرق به سمت برش خانه‌نهر روند عمیق‌شدگی در محیط وجود داشته است. علاوه بر این، جایگزین شدن روزنبران کف‌زی بزرگ توسط دوکفه‌ای‌هایی نظیر رودیست، تایید دیگری بر روند کاهشی عمق در گذر زمان است. این نتایج می‌تواند در بازسازی روند تکامل حوضه رسوبی در این منطقه مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sedimentary environment of Tarbur Formation in the interior Fars Province, Mandeng and Khanehnahar sections

نویسندگان [English]

  • S. M. A. Moosavizadeh 1
  • K. Rashidi 2
1 Assist. Prof., Dept., of Geology, Faculty of Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
2 Assoc. Prof., Dept., of Geology, Faculty of Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

In this study, two stratigraphic sections of the Tarbur Formation have been investigated in the Structural Zagros Fold-Thrust Belt. The Tarbur Formation in the studied area conformably underlaid the Gurpi Formation but its top boundary overlaid by Bakhtiyari and Sachun formations as a disconformity. Due to the abundance of fossil content in these sediments, most of the studies had been focused on paleontology aspects. Lithological and facies studies on the sediments of this formation in the Interior Fars Province show the existence of 12 carbonate sedimentary facies in these sediments, which are scattered in four sub-environments including open marine, bioclastic shoal, lagoon and tidal flat. The abundance of benthic foraminifera in these sediments shows the change of conditions from deep to shallow environments. The results of field investigations and the trend of lateral and vertical changes of facies and sub-environments reflect the presence of a homoclinal carbonate ramp during the deposition of these sediments. The trend of changes in the depth of the facies, their distribution pattern and the characteristics of the upper boundary of the formation in the studied sections show that the Mandegan section was located in the shallow part of this ramp and there was a deepening trend in the environment towards the south-east towards the Khanehnahr section. In addition, the replacement of large benthic foraminifers by bivalves such as rudist is another confirmation of the decreasing depth trend over time. These results can be used in reconstructing the evolution of the sedimentary basin in this region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tarbur Formation
  • Maastrichtian
  • Interior Fars
  • Carbonate facies
  • Homoclinal ramp

مراجع

خسروتهرانی، خ. و افقه، م (1384) مطالعه کمی و کیفی میکروفاسیس‌های سازند تاربور در شمال- شمال خاور و جنوب خاور شیراز، نشریه دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران، شماره 12، ص 79-61.
صداقت، م (1383) نقشه زمین‌شناسی 1:100000 کوشک. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
صداقت، م. و قریب، ف (1377) نفشه زمین‌شناسی 1:100000 دنا. سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
صفری، ا (1384) چینه‌نگاری زیستی، محیط‌های رسوبی و چینه‌نگاری سکانسی سازند تاربور در زاگرس مرکزی (شهرکرد تا شیراز)، پایان‌نامه دوره دکتری، دانشگاه اصفهان، 148 ص.
صفری، ا.، وزیری‌مقدم، ح. و لاسمی، ی (1385) میکروفاسیس‌ها و محیط رسوبی سازند تاربور در ناحیه خرامه (جنوب شرق شیراز)، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، جلد 23، ص 1-14.
مطیعی، ه (1372) زمین­شناسی ایران: چینه‌شناسی زاگرس، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور، 536 ص.
مغفوری­مقدم، ا (1386) دیرینه­شناسی سازند تاربور در حوضه زاگرس و معرفی رودیست‌های آن، مجله علوم پایه دانشگاه بوعلی­سینا، جلد 4، شماره 1، ص 31-43.
موسوی، م و پیربلوطی، ب (1387) میکروفاسیس و محیط رسوبی سازند تاربور در ناحیه دوراهان (شرق لردگان)، فصلنامه زمین‌شناسی کاربردی، جلد 4، شماره 3، ص 195-206.
وزیری‌مقدم، ح. و رشیدی، ع (1381) بررسی میکروفاسیس و محیط رسوبی سازند تاربور در ناحیه سمیرم، مجموعه مقالات ششمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، کرمان، ص 676.
Abu-Ali, R., El-Kammar, A., Zakaria, A., El-Shafeiy, M., & Kuss, J (2019) Paleo-environmental reconstructions of the Upper Cretaceous-Paleogene successions, Safaga, Egypt. Journal of African Earth Sciences, 149: 170-193.
Adabi, M. H., Zohdi, A., Ghabeishavi, A (2008) Applications of nummulitids and other larger benthic foraminifera in depositional environment and sequence stratigraphy: an example from the Eocene deposits in Zagros Basin, SW Iran. Facies, 54: 499–512.
Adachi, N., Ezaki, Y., Liu, J (2004) The origins of peloids immediately after the end-permian extinction, Guizhou Province, South China. Sedimentary Geology, 164: 161-178.
Alavi, M (2004) Regional stratigraphy of the Zagros fold and thrust belt of Iran and its proforland evolution.  American Journal of Science, 304: 1-20.
Ali, S., Stattegger, K., Liu, Z., Khélifi, N., & Kuhnt, W (2018) Paleoclimatic and paleoenvironmental reconstruction at Tarfaya Atlantic coastal basin (Morocco) based on clay mineral records from Upper Cretaceous to Quaternary. Arabian Journal of Geosciences, 12(1). doi: 10.1007/s12517-018-4156-4
Alsharhan, A. S., and Kendall, C (2003) Holocene coastal carbonates and evaporites of the southern Arabian Gulf and their ancient analogues. Earth Science Review, 61: 191-243.
Bachmann, M., and Hirsch, F (2006) Lower Cretaceous carbonate platform of the eastern Levant (Galilee and the Golan Heights): stratigraphy and second-order sea-level change. Cretaceous Research, 27(4): 487-512.
Beik, I., Adatte, T., Podlaha, O. G., & Mutterlose, J. (2019). Maastrichtian to early Paleocene sea level changes and climatic evolution on the southeastern Tethys margin. Marine and Petroleum Geology, 100: 285-296. 
Bover-Arnal, T., Salas, R., Moreno-Bedmar, J. A., Bitzer, K (2009) Sequence stratigraphy and architecture of a late Early–Middle Aptian carbonate platform succession from the western Maestrat Basin (Iberian Chain, Spain). Sedimentary Geology, 219(1): 280-301.
Burchette, T., and Wright, V (1992) Carbonate ramp depositional systems. Sedimentary Geology, 79(1): 3-57.
Carannante, G., Ruberti, D., Sima, M (2000): Upper Cretaceous ramp limestone from the Sorrento peninsula (southern Apennines, Italy): micro and macrofossil association and their significance in depositional sequences. Sedimentary Geology, 132: 89-123.
Consorti, L., and Rashidi K (2020) An enigmatic Maastrichtian small benthic Foraminifera of the Tarbur Formation (Iran, Zagros zone). Cretaceous Research, 115: 1-9.
Dickson, J. A. D (1966) Carbonate Identification and geneis as revealed by staining. Journal of Sedinemntary Petrology, 36: 441-505.
Dunham, R. J (1962) Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W. E. (Ed.), Classification of Carbonate Rocks. American Assocciation of Petroleum Geologists, Memoir, 1: 108-121.
Embry, A. F., and Klovan, J. E (1971) A late Devonian reef tract on northeastern Banks Island, NWT. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 19(4): 730-781.
Flugel, E (2010) Microfacies of Carbonate Rocks: Analysis, Interpretation and Application. Springer Verlag, Berlin: 984.
Geel, T (2000) Recognition of stratigraphic sequence in carbonate platform and slope deposits: empirical models based on Microfacies analysis of palaeogene deposits in Southeastern Spain. Palaeogeogr, Palaeoclimatol, Palaeoecol, 155(3): 211-238.
Giraldo-Gómez, V. M., Beik, I., Podlaha, O. G., & Mutterlose, J (2018) A paleoenvironmental analyses of benthic foraminifera from Upper Cretaceous – lower Paleocene oil shales of Jordan. Cretaceous Research, 91: 1-13.
Grabau, A. W (1904) On the classification of sedimentary rocks. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 33: 228-247.
Hewaidy, A. G. A., Farouk, S., & Bazeen, Y. S (2017) Sequence stratigraphy of the Maastrichtian-Paleocene succession at the Dakhla Oasis, Western Desert, Egypt. Journal of African Earth Sciences, 136: 22-43.
Hewaidy, A. G. A., Farouk, S., & Bazeen, Y. S (2019) Benthic foraminiferal paleoecology of the Maastrichtian succession at the Kharga Oasis, Western Desert, Egypt. Cretaceous Research, 94: 152-167.
Hottinger, L (1997) Shallow benthic foraminiferal assemblages as signals for depth of their deposition and their limitation. Bull. Soc. Geol. France, 168: 491-505.
Husinec, A., Velic, I., Fucek, L., Vlahovic, I., Maticec, D., Ostric, N., Korbar, T (2000) Mid Cretaceous orbitolinid (Foraminiferida) record from the islands of Cres and Losinj (Croatia) and its regional stratigraphic Correlation. Cretaceous Research, 21: 155-171.
Irwin, M. L (1965) General  theory  of  epeiric  clear  water  sedimentation. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 49: 445-459.
James, G. A., And Wynd, I. G (1965) Stratigraphic of the Iranian oil consortium agreement area. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 22 (12): 2152-2245.
Khazaei, A. R., Skelton, P. W., Yazdi, M (2010) Maastrichtian Rudist fauna from Tarbur Formation, (Zagros region-SW Iran), preliminary observations. Turkish Journal of Earth Sciences, 19: 4-5.
Maghfouri, I (2006) paleontlogy and paleoenvironment of Tabor Formation in khoramabud area, Geosince, 15: 38-45.
Mancinelli, A (2006) Acroporella cairensis n. sp.(Dasycladales) from the Barremian of Monte Cairo (southern Latium, Italy). Facies, 52(3): 411-416.
Masse, J., Fenerci, M., Pernarcic, E (2003) Palaeobathymetric reconstruction of peritidal carbonates: Late Barremian, Urgonian, sequences of Provence (SE France). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 200(1): 65-81.
Meric, E., Ersoy, S., Gormus, M (2001) Palaeogeographical distribution of the species of Loftusia (Foraminiferida) in the Tethyan Ocean during the Maastrichtian (Late Cretaceous). Cretaceous Research, 22: 353-364.
Mutti, M., and Hallok, P (2003) Carbonate system along nutrient and temperature gradient: Some sedimentological and geochemical constraits. International Journal of Earth-Science, 92: 465-475.
Palma, R. M., López-Gómez, J., Piethé, R. D (2007) Oxfordian ramp system (La Manga Formation) in the Bardas Blancas area (Mendoza Province) Neuquén Basin, Argentina: Facies and depositional sequences. Sedimentary Geology, 195(3): 113-134.
Penney, S. J., and Racey, A (2004) Ecology of extant nummulitids and other larger benthic foraminifera: applications in palaeoenvironmental analysis. Earth-Science Reviews, 67(3): 219-265.
Philip, J. and Platel, J. P (1996) Worldwide geographical distribution of the species of the foraminiferal genus Loftusia. Istanbul university Fen Fakultesi Mecmuasi, 42(3): 143-155.
Pittet, B., Van Buchem, F.S., Hillgärtner, H., Razin, P., Grötsch, J., Droste, H (2002) Ecological succession, palaeoenvironmental change, and depositional sequences of Barremian–Aptian shallow‐water carbonates in northern Oman. Sedimentology, 49(3): 555-581.
Pomar, L (2001) Types of carbonate platforms: a genetic approach. Basin Research, 13(3): 313-334.
Pomar, L., Brandano, M., Westphal, H (2004) Environmental factors influencing skeletal grain sediment associations: a critical review of Miocene examples from the western Mediterranean. Sedimentology, 51: 627-651.
Rashidi, K., and Schlagintweit, F (2018a) Cymopolia eochoristosporica Elliott, 1968 (green alga, Dasycladale) from the upper Maastrichtian of the Tarbur Formation (SW Iran). Cretaceous Research, 82: 99-103.
Rashidi, K., and Schlagintweit, F (2018b) Zittelina ? arumaensis (Okla, 1995) nov. comb. and Suppiluliumaella tarburensis n. sp. (Dasycladales) from the Upper Maastrichtian of Iran. Arabian Journal of Geosciences, (11): 418.
Read, J. F (1985) Carbonate platform facies models. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 69(1): 1-21.
Renema, W., and Troelstra, S (2001) Larger foraminifera distribution on a mesotrophic carbonate shelf in SW Sulawesi (Indonesia). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 175: 125-146.
Schlagintweit, F., and Rashidi, K (2018a) Neodubrovnikella maastrichtiana n. gen., n. sp., a new larger agglutinated benthic Foraminifera from the Maastrichtian of Iran. Micropaleontology, 64(5/6): 507-513.
Schlagintweit, F., Rashidi, K (2017a) Persiacyclammina maastrichtiana n. gen., n. sp., a new larger benthic foraminifera from the Maastrichtian of Iran. Acta Palaeontologica Romaniae, 13(1): 15-23.
Schlagintweit, F., Rashidi, K (2017b) Persiella pseudolituus n. gen., n. sp., and Flabelloperforata tarburensis n. gen., n. sp., two new larger benthic foraminifera from the Upper Maastrichtian of Iran. Acta Palaeontologica Romaniae, 13(2): 3-19.
Schlagintweit, F., Rashidi, K (2017c) Zagrosella rigaudii n. gen., n. sp., a new biokovinoidean foraminifer from the Maastrichtian of Iran. Acta Palaeontologica Ro-maniae, 13(1): 3-13.
Schlagintweit, F., and Rashidi, K (2016) Some new and poorly known benthic foraminifera from late Maastrichtian shallow-water carbonates of the Zagros Zone, SW Iran. Acta Palaeontologica Romaniae, 12(1): 53-70.
Schlagintweit, F., Rashidi, K (2018b) Persiella pseudolituus n. gen., n. sp., and Flabelloperforata tarburensis n. gen., n. sp., two new larger benthic foraminifera from the Upper Maastrichtian of Iran. Acta Palaeontologica Romaniae, 13: 3–19.
Schlagintweit, F., Rashidi, K., Barani, F (2016a) First record of Gyroconulina columellifera Schroeder & Darmoian, 1977 (larger benthic foraminifera) from the Maastrichtian Tarbur Formation of SW Iran (Zagros Fold-Thrust-Belt). GeoPersia, 6(2): 169-185.
Schlagintweit, F., Rashidi, K., Barani, F (2016b) Tarburina zagrosiana n. gen., n. sp., a new larger ben-thic porcelaneous foraminifer from the late Maastrichtian of Iran. Journal of Micropalaeontology, 32(2): 183-190.
Schlagintweit, F., Rashidi, K., Kivani, F (2016c) On the occurrence of Salpingoporella pasmanica Radoičić, 2002,(Dasycladales) from the Late Maastrichtian of the Zagros Zone, SW Iran. Acta Palaeontologica Romaniae, 12(1): 33-42.
Septfontaine, M., Schlagintweit, F., Rashidi, K (2019) Pachycolumella nov. gen., shallow-water benthic imperforate foraminifera and its species from the Maastrichtian and Paleocene of Iran, Micropaleontology, 65(2):145-160.
Skelton, P. W., Gili, E., Rosen, B. R., Valldeperas, F(1997) Corals and rudists in the late Cretaceous: a critique of the hypothesis of competitive displacement. Boletin de la Real Sociedad Espanola de Historia Natural. Seccion Geologica, 92: 225-239.
Stoneley, R (1974) Evolution of the continental margins bounding a former southern Tethys, Ih A.C. burk and C.L. drake tethys in, (eds). The geology of continental margins, Springer, Berlin, Heidelberg.
Stuber, T. and Loser, H (2000) Species richness and abundance pattern of Tethyan Cretaceous rudist, bivalves (Mollusca: Hippuritacea) in the central Estern Mediterranean and Middle East, analysed from a paleontological data base. Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology, 162: 75-104.
Tasli, K., Özer, E., Koç, H (2006) Benthic foraminifera assemblages of the Cretaceous platform carbonate succession in the Yavca area (Bolkar Mountains, S Turkey): biostratigraphy and paleoenvironments. Geobios, 39: 521-533.
Vaziri-Moghaddam, H., Kimiagari, M., Taheri, A (2006) Depositional environment and sequence stratigraphy of the Oligo-Miocene Asmari Formation in SW Iran. Facies, 52(1): 41-51.
Wilmsen, M., Berensmeier, M., Fürsich, F. T., Majidifard, M. R., Schlagintweit, F (2018) A Late Cretaceous epeiric carbonate platform: the Haftoman Formation of central Iran. Facies, 64(2): 1-24.
Wilson, J. L (1975) Carbonate Facies in Geologic History. Speringer, New York: 471.
Wynd, J. G (1965) Biofacies of the Iranian oil consortium agreement area, Iranian Offshore Oil Company report no. 1082 (unpublished), 1-89.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 08 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 09 اسفند 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار