مطالعه پتروگرافی سفالینه‌های باستانی محوطه کهنک سربیشه (خراسان جنوبی) به‌منظور بررسی ماهیت مواد افزودنی به ماتریکس رسی و تعیین منشأ آنها: کاربردی در راستای زمین‌باستان‌شناسی

نویسندگان

1 استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی، بیرجند، ایران

چکیده

زمین‌باستان‌شناسی به عنوان یکی از شاخه‌های باستان‌سنجی به کاربرد علوم زمین (ژئومورفولوژی، رسوب‌شناسی، خاک‌شناسی و چینه-شناسی) در حل مسائل مربوط به باستان‌شناسی می‌پردازد. یکی از کاربردهای علم رسوب‌شناسی در مطالعات باستان‌شناسی، بررسی پتروگرافی رسوبی مقاطع نازک سرامیک‌های باستانی است. محوطه باستانی کهنک، در فاصله 50 متری روستای کهنک و جنوب‌ شهرستان سربیشه (خراسان جنوبی) واقع شده است. در مطالعه پتروگرافی مقاطع نازک سفالینه‌های باستانی این محوطه (7 نمونه سفالی) خمیره‌ی سفال‌ها به سه جزء ماتریکس رسی، انکلوزیون‌ها یا مواد افزودنی و حفره‌ها تفکیک شده است. به‌منظور تعیین منشأ مواد سازنده سفال‌های این محوطه، ترکیب پتروگرافی مواد افزودنی موجود در بدنه سفال با نمونه‌های خاک سطح محوطه، قطعات گراولی پراکنده در اطراف محوطه، رسوبات و گراول‌های رودخانه‌ای مجاور محوطه و واحدهای زمین‌شناسی محدوده مورد مطالعه مقایسه شده است. تشابه ترکیب پتروگرافی انکلوزیون‌های آواری سفال های فوق با داده‌های ذکر شده، محلی یا بومی‌بودن این مصنوعات باستانی را اثبات می‌کند. در این مطالعه، بررسی پتروگرافی رسوبی سفالینه‌های محوطه کهنک، علاوه‌بر تعیین منشأ مواد سازنده سفال، در تفسیر فناوری ساخت و شرایط پخت مورد استفاده قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The ancient potteries petrographical study of the Kahnek site of Sarbisheh (Southern Khorasan) in order to investigate the nature of additives to clay matrix and determine their origin: implication in the geoarchaeology

نویسندگان [English]

  • M. Mortazavi Mehrizi 1
  • M. Farjami 2
1 Assist. Prof., Dept., of Geology, Faculty of Sciences, University of Birjand, Birjand, Iran
2 The expert of Cultural Heritage Administration, Birjand, Iran
چکیده [English]

As one of the branches of archaeometry, geoarchaeology deals with the application of earth sciences (geomorphology, sedimentology, soil science and stratigraphy) in solving problems related to archaeology. One of the applications of sedimentological science in archeological studies is the investigation of sedimentary petrography of ancient ceramics thin sections. The Kahnek archaeosite is located 50 meters away from Kahnek village and south of the Sarbisheh city (Southern Khorasan). In the petrographic study of the ancient pottery thin sections of this area (7 pottery samples), the pottery paste has been separated into three components: clay matrix, inclusions or additive materials, and voids. In order to determine the origin of the materials that make up the pottery of this site, the petrographic composition of the additive materials in the pottery body has been compared with soil samples of the surface of the site, gravel fragments scattered around the site, fluvial sediments and gravels adjacent to the site and geological units of the study area. The similarity of the petrographic composition of the above pottery clastic inclusions with the mentioned data proves that these ancient artefacts are local or indigenous. In this study, investigating the sedimentary petrography of Kahnek site potteries, in addition to determining the origin of pottery materials, has been used in the interpretation of manufacturing technology and firing conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sedimentary Petrography
  • Inclusion
  • Provenance Study
  • Ancient Ceramics
  • Kahnek Site