بازسازی شرایط ته‌نشینی نهشته‌های آواری پالئوسن (سازند کرمان) در شمال شرق ایران مرکزی (گستره کاشمر) بر مبنای ویژگی‌های سنگ‌رخساره‌ای و رخساره‌های میکروسکوپی

هاشمی عزیزی, سیده حلیمه; رضائی, پیمان; عسکری, حسین

doi:10.22084/psj.2024.29062.1429

بازسازی شرایط ته‌نشینی نهشته‌های آواری پالئوسن (سازند کرمان) در شمال شرق ایران مرکزی (گستره کاشمر) بر مبنای ویژگی‌های سنگ‌رخساره‌ای و رخساره‌های میکروسکوپی

نویسندگان

¹ دانش‌آموخته دکترا، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم‌پایه، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

² دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

³ دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

10.22084/psj.2024.29062.1429

چکیده

این مطالعه به بررسی سنگ‌رخساره و رخساره‌های میکروسکوپی و بازسازی محیط رسوبی سازند کرمان به سن پالئوسن واقع در شمال شرق ایران مرکزی پرداخته است، که مرکب از توده‌های کنگلومرایی پلی‌میکتیک (چند منشأیی) و میان‌لایه‌های ماسه‌سنگی درشت‌دانه است. مطالعه دقیق رسوب‌شناسی مانند اندازه دانه غالب، درجه گردشدگی و جورشدگی دانه‌ها، بافت و چینه‌بندی منجر به شناسایی پنج سنگ‌رخساره شده است: کنگلومرای توده‌ای دانه‌پشتیبان (Gcm)، کنگلومرای توده‌ای زمینه‌پشتیبان (Gmm)، کنگلومرا با طبقه‌بندی افقی (Gh)، ماسه‌سنگ با طبقه‌بندی افقی (Sh) و ماسه‌سنگ توده‌ای (Sm). بررسی سنگ‌شناسی در این سازند به شناسایی سه رخساره میکروسکوپی شامل کنگلومرای پترومیکت، ولکانیکآرنایت و فلدسپاتیک لیتارنایت منجر شده است. کنگلومرای سازند کرمان عمدتاً از گراول‌های بازالتی و آندزیتی و کمتر سنگ‌آهک و توف تشکیل شده است. همراهی سنگ‌رخساره‌ها با یکدیگر مرتبط با عناصر ساختاری جریان ثقلی رسوب (SG) و توده‌های ماسه‌سنگ پرکننده کانال (CH) هستند که در سیستم‌های مخروط‌افکنه و رودخانه گیسویی نزدیک به منشأ برجای گذاشته شده‌اند. مطالعه حاضر شناخت مهمی را از محیط رسوبی سازند کرمان فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reconstruction of depositional environment of the Paleocene siliciclastic depositions (Kerman Formation) in the northeast of Central Iran (Kashmar area) using lithofacies and petrofacies

نویسندگان [English]

S. H. Hashemi Azizi ¹
P. Rezaee ²
H. Askari ³

¹ Ph. D. (graduated), Dept., of Geology, Faculty of Sciences, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

² Assoc. Prof., Dept., of Geology, Faculty of Sciences, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran

³ M. Sc., (graduated), Dept., of Geology, Faculty of Sciences, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran

چکیده [English]

This study investigates lithofacies and petrofacies and reconstructs the depositional environment of the Paleocene siliciclastics of the Kerman Formation located in NE Central Iran, which is composed significantly of polymictic conglomerate bodies intercalated with some minor sandstone beds. Through detailed sedimentological studies (e.g., dominant grain size, degree of clast rounding and sorting, texture, and stratification) five lithofacies were identified: clast-supported massive conglomerate (Gcm), matrix-supported massive conglomerate (Gmm), horizontally stratified conglomerate (Gh), horizontally bedded sandstone (Sh), and massive sandstone (Sm). Petrographic analysis revealed three petrofacies composed of petromict conglomerate, volcanic arenite, and feldspathic litharenite; gravels were chiefly made up of basalt and andesite, as well as fewer limestone and agglomerated tuff. The lithofacies associations are related to sedimentary gravity flow (SG) and channel-fill sandstone bodies (CH) deposited in alluvial fan and braided fluvial systems. This research provides important insights into the sedimentary environments of the Kerman Formation.

کلیدواژه‌ها [English]

Central Iran
Kerman Formation
Siliciclastic
Conglomerate
Alluvial sediments

مراجع

Abdel-Fattah, Z. A., Sehsah, H (2023) The Upper Neoproterozoic lacustrine-fan delta depositional systems associated with braided alluvial fans in the Nubian Shiels, Egypt. Sedimentary Geology. 452: 106426.

Angiolini, L., Gaetani, M., Muttoni, G., Stephenson, M. H., Zanchi, A (2007) Tethyan oceanic currents and climate gradients 300 m.y. ago. Geology, 35: 1071-1074.

Berberian, M., King, G. C. P (1981) Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18(2): 210-265.

Boggs, S. J (2009) Petrology of sedimentary rocks. Cambridge University Press. 612p.

Gagnon, J. F., Waldron, J. W. F (2011) Sedimentation styles and depositional processes in a Middle to Late Jurassic slope environment, Bowser Basin, northwestern British Columbia, Canada. Marine and Petroleum Geology, 28: 698-715.

Ghosh, S (2014) Palaeogeographic significance of ferruginous gravel lithofacies in the Ajay- Damodar interfluve. West Bengal. India. International Journal of Geology. Earth & Environmental Sciences, 4: 81–100

Ghoshal, S., Allan James, L., Singer, M. B., Aalto, R (2010) Channel and Floodplain change analysis over a 100-year period: lower Yuba River. California. Remote Sensing, 2: 1797-1825.

Huckriede, R., Kursten, M., Venzlaff, H (1962) Zur Geologie des Gebietes zwischen Kerman und Sagand (Iran). Geologisches Jahrbuch, Niedersächs. Landesamt f. Bodenforschung: Hannover. Germany, 51. 197p.

Ingersoll, R. V., Bullard, T. F., Ford, R. L., Grimm, J. P., Pickle, J. D., Sares, S. W (1984) The effect of grain size on detrital modes: a test of the Gazzi-Dickinson point-counting method. Journal of Sedimentary Petrology, 54: 103-116.

Kostic, B., Bech, A., Aigner, T (2005) 3-D sedimentary architecture of a Quaternary gravel delta (SW-Germany): Implication for hydrostratigraphy. Sedimentary Geology, 181: 143-171.

Lee, K., Gihm, Y. S (2023) Downstream changes in floodplain sedimentation and their effects on channel avulsion in stream-dominated alluvial fans: The Cretaceous Duwon Formation in the southern Korean Peninsula. Sedimentary Geology, 465: 106473.

McCall, G. J. IL (1985) Explanatory text of the Tahruie quadrangle map 1:250,000. Geological Survey of Iran. 14. 454p.

Miall, A. D (1977) A review of the braided river depositional environment. Earth Science Reviews, 13: 1-62.

Miall, A. D (1978) Lithofacies types and vertical profile models in braided river deposits. In: Miall. A. D., (Ed.) Fluvial Sedimentology. Calgary. Can. Soc. Petrol. Geol. Mem, 5: 597-604.

Miall, A. D (1985) Architectural-element analysis: a new method of facies analysis applied to fluvial deposits. Earth Science Reviews, 22: 261-308.

Miall, A. D (2000) Principles of Sedimentary Basin Analysis. Springer. Berlin, 616p.

Miall, A. D (2006) The geology of fluvial deposits, sedimentary facies, basin analysis, and petroleum geology. 4th corrected printing. Springer, 598p.

Nichols, G (2009) Sedimentology and stratigraphy. Wiley–Blackwell. Oxford, 419p.

Oplustil, S., Martinek, K., Tasaryova, Z (2005) Facies and architectural analysis of fluvial deposits of the Nyrany Member and the Tynec. Bulletin of Geosciences, 80(1): 45–66.

Pettijohn, F. J., Potter, P. E., Siever, R (1987) Sand and Sandstone. Springer-Verlag. New York, 553p.

Seyed-Emami, K (1972) Upper Cretaceous in Iran. Journal of the College of Engineering, 22: 7-34 (in Persian).

Smith, J. J., Platt, B. F (2023) Reconstructing late Miocene depositional environments in the central High Plains, USA: Lithofacies and architectural elements of the Ogallala Formation. Sedimentary Geology, 443: 106303.

Shahrabi, M., Hosseini, M., Shabani, K (2010) Bardeskan 1:100,000 quadrangle map, No 7560. Geological Survey and Mineral Exploration of Iran.

Sridhar, A., Chamyal, L. S., Bhattacharjee, F., Singhvi, A. K (2013) Early Holocene ﬂuvial activity from the sedimentology and palaeohydrology of gravel terrace in the semi-arid Mahi River Basin. India. Journal of Asian Earth Sciences, 66: 240–248.

Zhang, Y., Dai, X., Wang, M., Li. X (2020) The concept, characteristics and significance of fluvial fans. Petroleum exploration and development, 47(5): 1014-1026.

Zhang, Y., Colombera, L., Mountney, N. P., Gao, C., Ji, Y., Wu, H., Du, W., Liu, D., Bai, D., Song, W (2021) Sedimentation of open-framework gravels in alluvial-fan settings: Quaternary Polar Fan, northwest China. Marine and Petroleum Geology, 134: 105376.