اجزاء رسوبی، بررسی رخساره ها و محیط های رسوبی ناحیه بندر انزلی

بهبهانی, رضا; حسین یار, غلامرضا; ابراهیمی پرگو, علی; فیضی راد, آزاده; پارسی نژاد, شهرزاد

doi:10.22084/psj.2024.29499.1441

اجزاء رسوبی، بررسی رخساره ها و محیط های رسوبی ناحیه بندر انزلی

نویسندگان

¹ دفتر بررسی‌های زمین‌شناسی دریایی، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

² اداره زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کاسپین باختری، رشت، ایران

10.22084/psj.2024.29499.1441

چکیده

در این مطالعه، رخسارهها و محیطهای رسوبی دریایی، ساحلی و قارهای بخش جنوبی حوضه خزر جنوبی (بخش میانی استان گیلان؛ بندر انزلی) مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، هفتاد و یک نمونه رسوب سطحی به صورت غیرسیستماتیک از 312 نقطه ثبتشده از نواحی کمژرفای بستر دریای خزر و خشکی برداشت شد. چهار نوع رسوب شامل گل ماسه‌ای با کمی گراول، ماسه گلی با کمی گراول، ماسه با کمی گراول و ماسه گراولی بیشترین درصد از کل اجزا را تشکیل دادهاند. بررسی پراش پرتوایکس نشان داده، رسوبات از کانیهای کلسیت، کوارتز، فلدسپار، میکا و کانی رسی اسمکتیت تشکیل شده‌اند. اجزاء در دو دسته آواری (کوارتز، فلدسپار، میکا، خرده‌سنگ و کانی رسی) و آلی- زیستی ( قطعات گیاهی، موجودات دریائی و غیر دریایی (استراکودا، دوکفه‌ای و گاستروپودا)) طبـقه‌بندی شـده‌اند. به طور کلی، رسوبگذاری در سه ناحیه خشکی (قارهای)، حد واسط (کناره) و دریایی (متاثر از دریا) انجام شده است. بخش خشکی از سیستم رودخانه‌ای (کانال فعال، پوینتبار، دشتسیلابی و کروس پهن)، دشت ساحلی، تالاب، لاگون دیرینه، مارش و رسوبات شسته‌شده، بخش حد واسط از رسوبات سد کناره‌ای و بخش دریایی از پهنه ساحلی تشکیل شده است. توالی سد کناره‌ای از رسوبات جلوی کناره، پشت کناره و پشته‌های دون سدی مرتبط با ناحیه پشت کناره تشکیل شده است. بایوکلاستهای غیر دریایی (نظیر دوکفههای غیر دریایی Monodancacaspia و Dreissea polymorpha و گاستروپودا غیر دریایی نظیر Lymnaeidae sp. در محیط‌های تالاب/لاگون، مارش و رسوبات شسته‌شده و بایوکلاستهای دریایی (نظیر دوکفه‌ای دریایی Cerastoderma glaucum) در رسوبات شسته‌شده و محیط‌های کناره (توالی سد کناره‌ای) و پهنه ساحلی مشاهده شده است. تغییرات سطح آب دریا (روند کلی پایینآمدن نسبی سطح آب دریا همراه با چرخه‌های نوسانی کوتاه‌مدت بالاآمدگی و پایین‌افتادگی سطح آب) از گذشته به حال، سبب جابجایی رخساره‌ها و خط کناره به سمت دریا شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sedimentary components, investigation of facies and depositional environments of Bandar-Anzali area

نویسندگان [English]

R. Behbahani ¹
Gh. Hosseinyar ¹
A. Ebrahimi Pargou ¹
A. Feyzi Rad ¹
Sh. Parsinejad ²

¹ Marine Geology Office, Geological Survey and Mineral Exploration of Iran, Tehran, Iran

² Western Caspian Mineral Exploration and Geology Management, Rasht, Iran

چکیده [English]

In this research, the facies and marine, coastal and continental depositional environments have been investigated in southern part of the south Caspian Basin (middle part of the Gilan province; Bandar-e Anzali area). In this study, seventy-one surface sediment samples were taken unsystematically from three hundred and twelve recorded points in the shallow areas of the Caspian seabed and surrounding land. Four sediments types, slightly gravelly sandy Mud, slightly gravelly muddy Sand, slightly gravelly Sand and gravelly Sand constitute the largest percentage of all components.Based on X-ray diffraction studies, the sediments are composed of calcite, quartz, feldspar, mica and smectite. The components are classified into two categories: clastic (quartz, feldspar, mica, rock-fragment and clay minerals) and organic-biogenic (plant debris, marine and non-marine organisms (ostracoda, bivalves and Gastropoda)).In general, sedimentation has been done in three areas: land (continental), transition (shore) and marine. The land part composed of the fluvial system (active channel, point bar, flood plain and crevasse splay), coastal plain, wetland, paleo-lagoon, marsh and washover deposits. The transitional and marine parts composed of the shore barrier and the shoreface, respectively. The shore barrier sequence consists of foreshore, backshore and shore dune ridges. Non-marine bioclasts (such as non-marine bivalves Monodancacaspia and Dreissea polymorpha and non-marine gastropods such as Lymnaeidae sp.) in wetland/lagoon, marsh environments and washover deposits and marine bioclasts (such as bivalves Cerastoderma glaucum) has been observed in the washover deposits, shore (shore barrier sequence) and shoreface environments.The sea-level fluctuations (the general trend of the relative sea-level fall along with the short-term fluctuating cycles of sea-level rise and fall), cause the shifting of the facies and shoreline towards the sea (progradation/regression) from the past to the present.

کلیدواژه‌ها [English]

Surficial deposit
Sediment type
Fluvial system
Marine zone
Sea-level fluctuation

مراجع

Ardebili, L (2005) The geochemical study of the Anzali wetland sediments from point of view of environmental geology. Master of Science thesis, Bu-Ali Sina University, 95 p.

Cowan, G. I (1995) Wetland regions of South Africa. In: Cowan, G. I., (Ed.), wetlands of South Africa. Department of Environmental Affairs and tourism, Pretoria, 21-31.

Cowell, P. J., Kinsela, M. A (2018) Shoreface controls on barrier evolution and shoreline change. In: More, L. J., Murray, A. B., (Eds.), barrier dynamics and response to changing climate. Springer, 243-275.

Dolan, R., Hayden, B. P., May, P., May, S. K (1980) The reliability of shoreline change measurements from aerial photographs. Shore and Beach, 48: 22-29.

Ebrahimi Pargou, A., and Darvishi Khatooni, J (2022) Sedimentary geochemistry and environmental pollutants report of the Bandar-e Anzalimap 1/50000. Geological Survey of Iran, 117p.

Folk, R. L (1974) Petrology of sedimentary rocks. Hemphill publishing company, Texas, 182p.

Gonenc, I. E., Wolfin, J. P (2004) Coastal lagoons: ecosystem processes and modeling for sustainable use and development. Boca Raton, Florida: CRC Press, 528 p.

Gore, A. J. P (1983) Introduction. In: Gore, A. J. P., (Ed.), ecosystems of the world 4A: mires: swamp, bog, fen and more, general studies. Elsevier, Amsterdam, 1-10.

Jackson, J., Priestley, K., Allen, M., Berberian, M (2002) Active tectonics of the South Caspian Basin. Geophysic Journal International, 148: 214-245.

Karimkhani, A (2013) Introducing characteristics of sedimentology and modeling of sedimentary environments Anzali Wetland. Geological Survey of Iran Report, 102 p.

Karimkhani, A., Behbahani, R (2017) South Caspian Basin marine geology with emphasis on sedimentology, depositional environment and organic geochemistry. Research Institute of Earth Sciences, Geological Survey of Iran, 214 p.

Kennish, M. j., Paerl, H. W (2010) Coastal lagoons: critical habitats of environmental change. In: Kennish, M. J., Paerl, H. W., (Eds.), Coastal lagoons: critical habitats of environmental change. CRC Press, Taylor and Francis Group, London, New York, 1-16.

Koriche, S. A., Singarayer, J. S., Cloke, H. L., Valdes, P. J., Wesselingh, F. P., Kroonenberg, S. B., Wickert, A. D., Yanina, T. A (2022) What are the drivers of Caspian Sea level variation during the late Quaternary?. Quaternary Science Reviews, 283: 1-19.

Krijgsman, W., Tesakov, A., Yanina, T., Lazarev, S., Danukalova, G., Van Baak, C. G. C (2019) Quaternary time scales for the Pontocaspian domain: interbasinal connectivity and faunal evolution. Earth Sience Review, 188: 1-40. doi: 10.1016/j.earscirev.2018.10.013.

Mcbride, R. A., Anderson, J. B., Buynevich, L. V (2013) Morphidynamic of barrier systems: a synthesis. In: Shroder, J., F., (Ed.), Treatise on geomorphology, coastal geomorphology, San diego academic Press, Elsevier, 10: 166-244.

Miall, A. D (2013) Fluvial depositional systems. Springer, Switzerland, 316p.

Morales, J. A. (2022) Coastal geology. Springer Textbooks in Earth Sciences, Geography and Environment, Switzerland, 463p.

Nichols, G (2009) Sedimentology and stratigraphy, 2^nd edition, Blackwell Science, Chichester, UK, 432p.

Powers, M. C (1953) A new roundness scale for sedimentary particles. Journal of Sedimentary Petrology, 23: 117-119.

Reading, H. G (2013) Introduction. In: Reading, H. G., (Ed.), sedimentary environments, processes, facies and stratigraphy. 3^rd ed., Wiley-Blackwell Science, Oxford, 1-5.

Reading, H. G., Collinson, J. B (2013) Clastic coasts. In: Reading, H. G., (Ed.), sedimentary environments, processes, facies and stratigraphy. 3^rd ed., Wiley-Blackwell Science, Oxford, 154-231.

Selly, R. C (1996) Ancient sedimentary environments and their sub-surface diagnosis. 4^th ed., Chapman and Hall, London, 300p.

SPM (short protection manual) (1984) Department of the US army corps of engineers, Coastal Engineering Research Center, Washington, 1: 650p.

The gazetteer of rivers in Iran (Caspian Sea watershed) (2003) Geographical Organization of the armed forces, 344 p.

Yanina, T. A (2014) The Ponto-Caspian region: environmental consequences of climatic change during the Late Pleistocene. Quaternary International, 345: 88-99. doi: 10.1016/j.quaint.2014.01.045.