رخساره ها، محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند سورمه (ژوراسیک) در منطقه فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زمین شناسی دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

سازند سورمه معرف نهشته سنگ­های ژوراسیک منطقه زاگرس و یکی از مهم­ترین سنگ مخزن­های نفت و گاز حوضه خلیج فارس است. این سازند به طور عمده از کربنات­های ستبر لایه و صخره­ساز تشکیل شده و با ناپیوستگی فرسایشی از سازندهای نیریز (ژوراسیک زیرین) و فهلیان (کرتاسه زیرین) جدا می­شود. به منظور بازسازی تاریخچه رسوب­گذاری و شناخت سکانس­های رسوبی نهشته­های ژوراسیک زاگرس سه برش سطحی از سازند سورمه در منطقه فارس داخلی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان می­دهند که این مجموعه رسوبی شامل 15 رخساره گوناگون است که در مراحل مختلف تکامل یک پلاتفرم کربناته نهشته شده­اند. گسترش زیاد آهک­های دولومیتی لیتیوتیس­دار در بخش آغازین سازند سورمه و هم ارزهای آن در مناطق وسیعی از خاورمیانه نشانه حضور یک دریای اپی­ریک در انتهای ژوراسیک پیشین (توآرسین) این مناطق است. در اوایل ژوراسیک میانی با تکاپوی گسل­های محدود کننده حوضه به خصوص گسل پیشانی کوهستان و جابجایی بستر رسوبی، الگوی رسوب­گذاری به رمپ با انتهای پرشیب تغییر یافت و حوضه درون شلفی پارس پدید آمد. بالا بودن سطح آب دریاها و نرخ بالای تولید کربنات در اواسط ژوراسیک میانی (باژوسین) به رسوب­گذاری تناوبی از شیل و آهک­های دوباره نهشته شده (توربیدایت آهکی) در بخش میانی سازند سورمه منجر گردید. با پر شدن تدریجی حوضه درون شلفی پارس در باتونین زمینه حضور دوباره رمپ هموکلینال فراهم شد و تولید کربنات­های کم عمق و نهشته­های تبخیری تا انتهای ژوراسیک ادامه یافت. بررسی تغییرات عمودی رخساره­ها و مقایسه با منحنی افت و خیز سطح آب دریاها در ژوراسیک از بودن دو سکانس رسوبی رده دوم در سازند سورمه حکایت می­کند که با ناپیوستگی نوع 1 محدود شده­اند. این دو سوپرسکانس به نوبه خود از شش سکانس رسوبی رده سوم تشکیل شده­اند و با چرخه­های رسوبی بزرگ زونی زیرین یک و زونی زیرین دو اسلاس هم ارز هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Facies, sedimentary environment and sequence stratigraphy of the Surmeh Formation (Jurassic) in Fars region

نویسنده [English]

  • A. H. Jalilian Jalilian
چکیده [English]

The Surmeh Formation comprises the Jurassic rocks of the Zagros Mountains and is considered as one of the most important petroleum reservoir units in the Persian Gulf basin. This formation is mainly composed of thick bedded and cliff forming carbonate rocks. The aims of this study are to investigate depositional history and sequence stratigraphy of the Surmeh Formation in the Fars province or eastern Zagros. Field and laboratory examination of the formation revealed the presence of 15 lithofacies related to different evolutionary stages of a carbonate platform. The results of different measured sections indicated that the lower part of the Surmeh Formation is composed of thick-bedded dolomitic facies containing Lithiotis fossils of Toarcian age related to a shallow marine epeiric platform. At the Aalenian tectonic movement along the preexisting basin faults resulted in the formation of a distally steepened ramp and Pars intrashelf basin. Consequently, alternating shale and limestone (calciturbidites) were deposited in the deep marine environment of an outer ramp during Bajocian. During Bathonian, overproduction of carbonates and progradation of platform facies over basinal deposits resulted in reestablishment of the homoclinal ramp that was in existence in the study area until the end of Jurassic. Vertical facies variations and comparison with global sea level curve revealed the existence of two second-order depositional sequences in the Surmeh Formation. The given sequences by themselves include 6 third-order sequences and correlate with lower Zuni I and lower Zuni II super sequences of Sloss (1963).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Surmeh Formation
  • Jurassic
  • Fars region
  • Pars intrashelf basin